Perceptio, poging van den geest om de door de zinnen aangevoerde lijdelijke gewaarwordingen vast te houden en te verwerken, om zoodoende nieuwe voorstellingen te doen geboren worden. De zinnen brengen den mensch met de verschijnselen der buitenwereld in aanraking.
De verschijnselen oefenen op zijn zintuigen een prikkel uit, waardoor het geestelijk leven wordt gewekt en gevoed. Het eerste gevolg van den pi ikke! is gevoel in stoffeiijken, gewaarwording in geestelijken zin. Is er nu een streven om het voorwerp der gewaarwording, de oorzaak van den prikkel, op te vatten, door het naar ruimte en tijd van andere voorwerpen te onderscheiden, dan verheft zich de grootendeels lijdelijke gewaarwording tot waarneming. De waarneming is een noodwendig gevolg van de gewaarwording, omdat de geest een levensbeginsel is, dat naar ontwikkeling streeft: het geestelijk leven bestaat juist in het opvatten en verwerken der gewaarwordingen. De waarneming kan een uiterlijke of een innerlijke zijn, naarmate ze zich bepaalt tot het opvatten van de gewaarwording, die door een zichtbaren, hoor- of voelbaren indruk wordt gewekt, of tot het opvatten en onderscheiden van den eigenaardigen toestand, die daardoor in het zelfgevoel van het zinnelijk of geestelijk leven wordt teweeggebracht. AVaarneming van alle prikkels die van eenzelfde voorwerp uitgaan, leidt tot volle aanschouwing, waardoor het totaal-beeld vastgehouden en bestendigd wordt, ook als de prikkels niet meer werken.
Alsdan is er een voorstelling, een voortdurend eigendom van den geest ontstaan. Zie ook Denken.
