gemeente in Noord-Holland (arrond. Amsterdam, kanton Hilversum), omgeven door de gemeenten Hilversum, Kortenhoef, Ankeveen en Bussum, heeft een oppervlakte van 484 hectaren, diluvisch zand.
Aan de westzijde ligt een vaart, die eene verbinding vormt van Hilversum en van Loosdrecht met Amsterdam, maar waar zij langs G. loopt, de ’s Gravelandsche Vaart wordt genoemd. Aan een groot gedeelte van de westzijde der vaart, die „de Rade” of „de Raai” wordt genoemd, staan vele huizen, doch deze behooren gedeeltelijk tot Kortenhoef, gedeeltelijk tot Ankeveen. .G. behoort tot het Gooi of het Gooiland (zie ald.). Tot in de eerste helft der 17de eeuw behoorde de grond waarop G. gesticht is, tot de veen- en heidegronden der Gooiers of Erfgooiers (zie bij Gooiland). In dien tijd was er bij vele rijke ingezetenen van Amsterdam allengs een streven ontstaan, buitenplaatsen aan te leggen en te bewonen langs de waterwegen, die hun gemakkelijk gelegenheid boden, geregeld stadwaarts te gaan. Daarvoor kwam van zelf, behalve de Vecht, de Amstel, de vaart naar Haarlem, ook de vaart bij G. in aanmerking, wat de laatste betreft door medewerking van de Staten van Holland, die, zeer prijselijk, gaarne de moerassige gronden in het westen van Gooiland gelegen, in kuituur zagen gebracht, en die gronden in erfpacht afstonden aan de gegadigden. Zoo ontstonden de nog bestaande groote buitenverblijven Spanderswoud, Schaepenburgh, Swaenenburgh, Boekenstein, Sperwershof, Westerveld, Hilverbeek, Gooilust, Trompenburgh en de niet meer bestaande hofstede Berenstein. De hofstede Gooilust is gesticht door Muiden’s drost P. C. Hooft, wiens nazaten nog tot in het laatst der vorige eeuw bezitters en bewoners waren. Trompenburgh is gesticht en bewoond geweest door Cornelis Tromp en, na verwoesting door de Franschen, vernieuwd. Het ligt in een vijver. De aan de eigenaars der Gooische gemeene gronden verschuldigde erfpachten der afgestane gronden zijn later afgekocht, met uitzondering van die van Trompenburgh, waarvoor die erfpacht nog betaald wordt. Het buiten Spanderswoud, met zijn prachtige lanen en boschpartijen, is voor een groot gedeelte onder zekere voorwaarden vrij toegankelijk.
De gemeente strekt zich uit van zuid tot noord, ter lengte van ongeveer 3500 meter of ¾ uur gaans, in een langen, breeden, met hoog geboomte beplanten straatweg, door drie bruggen onderbroken; men onderscheidt dan ook het zuidereind van het noordereind. Oostelijk van die straat liggen de buitenverblijven, westelijk de burgerhuizen. Tot de gemeente behoort ook de prachtige Leeuwenlaan, dwars of loodrecht op de lengte der dorpsvaart loopend, en waaraan o. m. de buitenverblijven der familie Six en andere later aangelegde buitenverblijven liggen. Bij die laan wordt de scheiding tusschen noorder- en zuidereind gerekend te liggen. De middelen van bestaan zijn hoofdzakelijk wasscherij en bleekerij en boerenbedrijf; de westelijk gelegen lage gronden, die tot Kortenhoef en Ankeveen behooren, zijn goede weilanden, meestal ingepolderde gronden, die door het bestuur van den polder rs Graveland worden beheerd. De in 1858 gebouwde kerk der hervormde gemeente staat op poldergrond, en het bestuur van genoemden polder heeft zekere bevoegdheid ten opzichte der predikantskeuze.
De r.-kath. zijn parochiaal ingedeeld bij de gemeente van Kortenhoef, waarvan de kerk zeer dicht bij G. staat aan een weg, die de Zuwe genoemd wordt. G. telde 1 Jan. 1902: 1597 inw. Kiesdistrict Hilversum; personeele belasting 8ste klasse. G. is door een paardentram met Hilversum verbonden, en heeft verder verbinding met Amsterdam door veerschuiten. Er is in G. een openbare school en een school met den bijbel; verder een postkantoor, met telefonische verbinding op Hilversum.
