(gr., leitourgia, openbare dienst, elk dienstbetoon). Dit woord werd in de eerste tijden van ’t Christendom gebruikt om den priesterlijken dienst, in ’t bijzonder de H.
Mis aan te duiden. Op verschillende plaatsen ontstonden allengs verschillende vormen waarin de Mis werd gevierd, bijv. in ’t Oosten de L. van Jerusalem (Jacobus), Alexandrië (Marcus), twee Byzantijnsehe (Basilius en Joan. Chrysosth.) enz.; in ’t Westen de Romeinsche, Milaneesche (Ambrosius; bestaat nog te Milaan), Gothische, later Mozarabische genaamd (in Spanje; nog te Toledoen Valladolid) en Gallikaansche (bij de Franken). De Rom. L. had reeds einde 11e eeuw de andere L. in ’t Westen verdrongen, doch niet zonder eenige elementen daaruit over te nemen, vooral van de Gallikaansche. Inmiddels hadden zich ook de wetten der andere geestelijke bedieningen n.l. van Breviergebed, Sacramenten, Wijdingen, Kerkzang enz. ontwikkeld, en vielen allengs ook onder het begrip L.
De invloed dien de Benedictijnen tot de 13de eeuw op de Rom. L. uitoefenden, ging daarna vooral over op de Franciscanen, totdat Sixtus V in 1588 de Congregatie der kerkgebruiken instelde, die tot nu toe de L. der kath. kerk regelt. De studie van de historische ontwikkeling der L. is een voorname bron voor de cultuurgeschiedenis en begint sedert de laatste 50 jaren te herleven. Wat op dit gebied verschenen is wordt opgesomd in Compte rendu du Congres internat. des Cath. a Fribourg 1897, I, 32ss., 293ss. Over de geschiedenis der protestantsche L. in Nederland, waarvan de tekst in 1586 (of 1619?) is vastgesteld, zie Van Langeraad in het Theolog. Tijdschrift, Dl. 35 (1901).
