Gepubliceerd op 18-03-2021

Jan steen

betekenis & definitie

hollandsch schilder van genre- en historiestukken, geboren omstreeks 1626 te Leiden, in die stad begraven 3 Februari 1679. Leerling van Nicolaas Knupfer en van Jan van Goyen, wiens dochter hij huwde.

Van circa 1649— 1654 woonde hij te ’s Gravenhage. waar in de Katholieke kerk der Oude Molstraat twee zijner kinderen gedoopt werden.Van 1661 —1669 te Haarlem, waar de werken van Hals en Adriaen van Ostade niet zonder invloed op hem bleven. In het genre door niemand overtroffen. Zijn werk spreekt van zijn volkomen meesterschap om met het penseel de fijnste roerselen van het menschelijk gemoed weer te geven. Teekening en kleur beiden bereiken in zijne beste werken den hoogsten trap. Waar hij zijne figuren in de open lucht schildert, toont hij zich tevens als een uitstekend landschapschilder; waar hij stoffen, huisraad, porcelein of zilverwerk op zijne stukken aanbrengt, blijkt hij een stilleven-schilder van den eersten rang te zijn. Fijn humorist, weet hij altijd een geestigen trek in zijn werk te doen uitkomen en daarmede dikwijls den beschouwer met het wel eens aan het scabreuse grenzende zijner onderwerpen te verzoenen.

Hij geeselt soms op pikante wijze de misbruiken van zijn (en onzen!) tijd. Dronkenschap, uitspattingen van jongen en ouden, het kwakzalversbedrijf, de liefde van een oud man voor een jonge ouw en omgekeerd, weet hij pakkend voor te stellen. In menig stuk heeft hij het gebed voor den maaltijd, soms op aandoenlijke wijze, geschilderd en het kinderleven vindt geen grooter meester. Kinderen op school, den meester plagend, of thuis, spelend met een kat, bestraft om hunne ondeugendheid, boeien ons door de waarheid, waarmede alles daargesteld is. Een reeks van bijbelsche tafreelen, door hem genreachtig opgevat, bevatten ook weer menige geestige trekken, zooals hij alleen die wist te geven. De praatjes omtrent zijn losbandig leven worden door zijn zorgvuldig geschilderd en omvangrijk werk reeds voldoende gelogenstraft.

Twee zijner zonen hebben ook geschilderd, doch hun werk bleef ons onbekend. Hoewel hij slechts 53 jaren oud werd, telt men ongeveer 500 schilderijen van zijne hand, die over heel de wereld verspreid zijn. Ook deze schilder werd gedurende zijn leven niet naar waarde geschat Hij was genoodzaakt in 1672 te Leiden, in zijn huis aan de Langebrug een tapperij te houden, waarvoor hij in Nov. van dat jaar vergunning van den Magistraat ontving. Bijna alle Musea van Europa bezitten een of meer werken van zijne hand. Ten onzent bezitten de Musea te Amsterdam, ’s-Gravenhage, Rotterdam, Haarlem en Leiden uitstekende stalen zijner kunst en ook de collecties Steengracht, Six en Bredius omvatten uitnemend werk van Jan Steen. Zijn portret, door hemzelf geschilderd, hangt in ’s Rijks Museum te Amsterdam.

Men kent slechts één ets van zijne hand. Van Westhreene schreef een goed werk over den schilder, dat echter thans wat verouderd is.