Epacta

betekenis & definitie

gr., toegevoegde, ingelaschte. In de chronologie de getallen welke voor elk jaar den ouderdom der maan op den nieuwjaarsdag doen kennen, derhalve aangeven hoeveel dagen er op 1 Januari sinds de laatste nieuwe maan verloopen zijn. Deze getallen worden daarom ook wel maanwijzers geheeten. Men onderscheidt astronomische en kerkelijke epacta. De eerste geven nauwkeurig aan hoeveel dagen er van het begin van een nieuw jaar sinds de laatste nieuwe maan werkelijk zijn verloopen; is het b.v. te middernacht tusschen 26 en 27 Dec. van een jaar nieuwe maan, zoo zullen op 1 Jan. daaropvolgende 5 dagen sinds de laatste nieuwe maan verloopen zijn en de E. voor het jaar dat met dien 1 Jan, aanvangt is 5. Trektmen dit getal of van den synodischen omloopstijd der maan, 2953/i(X) dagen, zoo verkrijgt men 2453/ioo, hetgeen zeggen wil dat de eerstvolgende nieuwe maan op 25 Jan. 1271/;kx) uren na middernacht (43 minuten na den middag) valt. Men behoeft nu van den datum dezer nieuwe maan slechts telkens opnieuw 29rsi/ioo dagen verder te tellen om het tijdstip van elke volgende nieuwe maan van het betreffend jaar te vinden. Echter zijn dit slechts de zg. gemiddelde nieuwe manen, waarbij men de beweging der maan als gelijkmatig aanneemt, wat zij in werkelijkheid niet is; de ware nieuwe manen worden door de sterrenkundigen naar de maantafels berekend. Bijna altijd wanneer er van E sprake is wordt de kerkelijke bedoeld, waarnaar het paaschfeest berekend wmrdt. Men kan het epact-getal van een jaar vinden door het guldengetal (zie aldaar) met 1 te verminderen en de rest eerst met 11 te vermenigvuldigen en vervolgens door 30 te deelen; het overschot dier deeling is de E. van dat jaar.