Het verplicht eigen risico is een onderdeel van de basisverzekering en moet door een verzekerde zelf worden betaald indien deze zorg van het basispakket heeft ontvangen. Het verplicht eigen risico is voor iedere ingezetene hetzelfde en wordt ieder jaar door de Nederlandse overheid vastgesteld.
Iedere Nederlander die zorg ontvangt vanuit het basispakket, moet een deel van de kosten van deze zorg zelf betalen. Dit gedeelte wordt ook wel het verplicht eigen risico genoemd. In Nederland is het verplicht eigen risico in 2016 op 385 euro vastgesteld door de overheid. Het verplicht eigen risico is alleen van toepassing op zorg uit het basispakket of de basisdekking. Het verplicht eigen risico is nooit van toepassing op zorg die door een aanvullende verzekering wordt vergoed. Daarnaast is het verplicht eigen risico een jaarlijks bedrag, van alle zorgkosten die vallen onder de basisdekking en het verplicht eigen risico moet men bij elkaar opgeteld 385 euro zelf betalen. Wanneer men zorgkosten zal maken die onder het verplicht eigen risico vallen, zal de zorgverzekeraar men hiervan op de hoogte brengen.
Het verplicht eigen risico is onder andere van toepassing op de kosten voor medicijnen, ziekenhuisopnames, operaties en fysiotherapie. Het verplicht eigen risico geldt niet voor bijvoorbeeld huisartskosten, kraamzorg en zorg voor kinderen onder de 18.
Naast het verplicht eigen risico, kan men een vrijwillig eigen risico afsluiten. Dit houdt in dat men een hoger totaal eigen risico accepteert. De hoogte van het vrijwillig eigen risico kan men zelf bepalen, vanaf 100 euro tot een maximum van 500 euro. Het maximale bedrag aan eigen risico in Nederland komt dus neer op 885 euro, 385 euro verplicht eigen risico en een maximaal bedrag van 500 euro aan vrijwillig eigen risico. Wie een hoog vrijwillig eigen risico heeft, betaald een lagere premie.
