I. (<Lat.), v. (-nen),
1. lange, stevige veer van vogels, inz. uit de staart of de vleugels; — (bij uitbr.) vleugel, inz. dicht.;
2. schacht van een vogelveder: jonge vogels opkweken met de pen;
3. op een schacht gelijkende stekel van een stekelvarken en egel: stoelen waarvan de biezen waren losgegaan, en gelijk de pennen van een egel in de hoogte staken (Conscience);
4. vogelveder, van een spleet voorzien en tot schrijven dienend: pennen bereiden, ze geschikt maken om er mee te schrijven; pennen snijden, versnijden, vermaken;
5. metalen werktuig om mee te schrijven: stalen, koperen pennen; de pen indopen, in de inkt; de pen spat; de spleet van de pen ; pennen voor rondschrift; — de pen opvatten, gaan schrijven; — iem. iets in de pen geven, voorzeggen, aangeven wat hij schrijven moet; — de pen voeren, schrijver zijn; — (flg.) de pen neerleggen, niet meer (in het openbaar) schrijven; — met geen pennen te beschrijven, onmogelijk naar waarheid mee te delen; — een man van de pen, iem. die flink schrijven kan ; — hij leeft van zijn pen, van de opbrengst van hetgeen hij schrijft; — iets onder de pen nemen, er een artikel over schrijven; — een welversneden pen, een fraaie stijl, goede schrijftrant; — bitse pen, een hekelende, scherpe stijl; — zijn pen scherpen, bitse woorden bezigen in geschrift; — zijn pen tegen iem. scherpen, hem in geschrifte duchtig hekelen; — hij heeft een scherpe pen; — (spr.) het puntje van een vlugge pen is het scherpste wapen dat ik ken ; — het is al lang in de pen geweest, men was het reeds lang van plan; —dat woord is in de pen gebleven, bij het schrijven vergeten ; — in de pen blijven, onuitgevoerd of achterwege blijven van een voorgenomen of besliste zaak; — met de pen, in geschrifte ; — dit is met de pen gedaan, niet gedrukt;
6. (gemeenz.) een stalen pen, een pandjesjas : hij heeft zijn stalen pen aangetrokken.
II. v. (-nen), bijvorm van pin,
1. houten nagel, spie, pin: met pennen vastmaken; verbinding met pen en gat; — de laarzenmaker is bezig houten pennen in een zool te hameren; — bout of nagel die in of voor iets geschoven wordt: de pennen op de ramen doen; — houten nagel om iets op te hangen: een rij pennen in de muur;
2. puntige metalen stift om in of door iets te steken, ten einde iets te bevestigen of bijeen te houden: een hoed met een pen vaststeken;
3. breinaald : de gevallen steken weer op de pen nemen ;
4. puntig voorwerp dat op de oppervlakte van iets gestoken wordt om een plaats te markeren, iets aan te wijzen enz.: eertijds was het bij allerlei werkzaamheden, die bij toerbeurt verricht werden, gebruik aan te wijzen wiens beurt het was door bij zijn naam op de lijst een pennetje te steken ; — vandaar is pen(netje) te Amsterdam en elders nog bekend in de zin van: taak, werk: hij heeft in geen twee weken een pennetje gehad; — (Barg.) een goede pen, een goede zaak ;
5. knijper, prang : het wasgoed, op de drooglijnen met pennen vastzetten’, — (fig.) iem. de pen op de neus zetten, vermanen en met straf bedreigen; iem. op zijn plaats zetten;
6. behakt, dunner gedeelte aan het uiteinde van een stuk hout, dienende om ingelaten te worden in een daarmee overeenkomend gat in een ander stuk hout, waarmee men het wil verbinden : een gedraaide houten kop, die op een paal met een pen is bevestigd;
7. wortel die in het verlengde van de stam en sterk in de diepte groeit;
8. uitstekende, metalen punt die op iets is aangebracht: een hondenhalsband met pennen;
9. uitstekende bout of punt waarop iets ronddraait of kan bewegen: de pen aan het einde der krukken op de hoofdas van een stoomwerktuig; — (flg.) het roer hangt uit de pen, op zijn gedrag is wel wat te zeggen; — (aan een kompas) stift waarop de wijzer beweegt; (flg.) het kompas is van de pen, hij is dronken;
10. (aan een hamer) het wigvormige of omgebogene achteruiteinde van het ijzer.
III. v. (-nen), (Barg.) slaapstee; platte pen, slaapstee onder de blote hemel.
PENAAL'
(<Fr.), bn., op het strafrecht betrekking hebbende, onder strafsanctie: de penale wetten, strafwetten; — penale sanctie, (O.-I.) waarbij de koelie desnoods gedwongen kan worden de verplichtingen na te komen die voortvloeien uit een contract met de cultuurmaatschappij gesloten.
