Het sociale verzekeringsrecht is een stelsel van wetten en maatregelen die personen een inkomen of verzorging garandeert wanneer men zelf onvoldoende in staat is om dit te regelen. Men kan een beroep doen op het sociale verzekeringsrecht bij bijvoorbeeld ouderdom (pensioen), arbeidsongeschiktheid of het overlijden van naasten.
In Nederland heeft men recht op sociale zekerheid wanneer men niet in staat is om voor zichzelf te zorgen. In de meeste gevallen neemt deze sociale zekerheid de vorm aan van uitkeringen, zoals de bijstand, maar het kan ook de vorm krijgen van een product, zoals een rolstoel in geval van een handicap. Wetten en maatregelen die vallen onder het sociale verzekeringsrecht zijn onder andere de Algemene Ouderdomswet (AOW), Algemene Nabestaandewet (Anw) en de Werkeloosheidswet (WW).
Het sociale verzekeringsrecht bestaat in Nederland uit werknemersverzekeringen, volksverzekeringen en sociale voorzieningen. Sociale voorzieningen worden uitgekeerd zonder dat daar een premie tegenover staat. De kinderbijslag wordt in de praktijk gezien als sociale voorziening. Volksverzekeringen gelden voor alle inwoners van Nederlanders en worden betaald door inkomensafhankelijke premies en belastingen. In Nederland kan de basisverzekering in de zorg worden gezien als een volksverzekering. Werknemersverzekeringen worden betaald door iedereen die door middel van werk inkomen verwerft. Deze verzekeringen zijn met name bedoelt als vangnet voor iedereen die onverwachts zijn of haar inkomen verliest, bijvoorbeeld door ontslag of als gevolg van een ziekte of arbeidsongeschiktheid.
Onder het sociale verzekeringsrecht vallen niet alleen de rechten die men heeft, maar ook de verplichtingen die men hiervoor moet voldoen. Voor sommige uitkeringen die vallen onder het sociale verzekeringsrecht dient men namelijk een bepaalde tegenprestatie te doen, bijvoorbeeld voor de bijstand zoals is vastgelegd in de Participatiewet die in 2015 van kracht is geworden.
