Merope was de echtgenote van Kresphontes, koning van Messene en afstammeling van Herakles. Haar echtgenoot en haar twee oudste zonen werden gedood door Polyphontes, die de troon van Messene usurpeerde en Merope dwong met hem in het huwelijk te treden. Zij wist haar jongste zoon, naar zijn vader Kresphontes geheten (volgens Apollodoros echter is zijn naam Aipytos), elders in veiligheid te brengen. Polyphontes, die zich bedreigd voelde door deze elders opgroeiende, potentiële wreker, liet vergeefs door huurmoordenaars naar de jongen speuren. Bovendien loofde hij een beloning uit voor het doden van Meropes zoon.
Als hij volwassen is geworden begeeft Kres-phontes zich naar Messenia, neemt de naam Telephontes aan en meldt koning Polyphontes dat hij de jongste zoon van Merope heeft gedood en de uitgeloofde beloning in ontvangst komt nemen. Merope wil de vermeende moordenaar van haar zoon doden, maar herkent hem op het laatste moment als haar zoon Kresphontes. Daarna brengt Kresphontes/Telephontes, door Polyphontes uitgenodigd om met hem een dankoffer te brengen, aan het altaar niet het offerdier maar de usurpator om en neemt de macht in Messene over.
Een Kresphontes-tragedie van Euripides is ver-loren gegaan; we zijn voor de lotgevallen van Merope aangewezen op mededelingen van de mythografen Hyginus en Apollodoros en bij Pausanias. Er zijn vrijwel geen voorstellingen in de beeldende kunst bewaard gebleven die met zekerheid scènes uit het Merope-verhaal weergeven.
In het Italiaanse renaissancetheater houden de auteurs (Cavallerino 1582, Torelli 1589) zich nog betrekkelijk strikt aan de antieke stof inzake de machtsusurpatie en de bijna-vermoording van de zoon door de moeder, hun vooral bekend uit enkele opmerkingen van Ploutarchos over het stuk van Euripides. In het Franse baroktheater (Gabriel Gilbert 1642, La Chapelle 1682) worden zoals gebruikelijk enkele liefdesverwikkelingen toegevoegd. De Italiaanse toneelschrijver Maffei geeft in zijn Merope-tragedie 1713 aan het verhaal de wending dat de jonge Kresphontes zich aanvankelijk niet bewust is van zijn afkomst, die voor hem en anderen slechts bij toeval aan het licht komt, door een ring in zijn bezit. Dit werk had internationaal veel succes. Het werd nagevolgd door Voltaire 1736 in een van zijn meer geslaagde toneelstukken, daarna door Alfieri 1782. Is in deze stukken Polyphontes een onmiskenbaar wrede tiran, Arnold brengt in 1858 het verhaal als een tragische botsing, waarin bij alle personages schuld en onschuld dooreenlopen.
Het verhaal was uiterst geliefd in de 18e-eeuwse opera, vooral dankzij een succesvol libretto van Zeno, verklankt door o.a. Gasparini 1711, A. Scar-latti 1716, Albinoni 1731, Giacomelli 1734, Vivaldi 1738 (L’oracolo in Messenia), G. Scarlatti 1740 en Traetta 1776. Daarnaast is er een opera van Graun 1756 op een tekst van zijn opdrachtgever Frederik ii van Pruisen naar het stuk van Voltaire.
