Van Alexander tot Zeus Lexicon

Eric Moormann en Wilfried Uitterhoeve (2007)

Gepubliceerd op 08-03-2017

Hekate

betekenis & definitie

Hekate, dochter van de Titaan Perses en Asteria, een chthonische (uit de aarde ontstane) godheid. Tot haar domein behoorden tovenarij en hekserij, driesprongen, de onderwereld en vrucht-baarheid, later ook van de maan. Hesiodos laat haar macht zelfs uitstrekken tot de hemel, het land en de zee. Zij verkeert in het gezelschap van Persephone en Artemis, met welke laatste ze dikwijls gelijkgesteld wordt. Ze wordt veelvuldig vereerd op splitsingen van wegen in de gedaante van een vrouw met drie lichamen.

Dit alles maakt Hekate tot een hulp maar ook onheil brengende macht. Als vruchtbaarheids-godin stond zij in contact met Demeter en wordt ze soms als haar dochter beschouwd. Met Artemis deelde ze de macht over de maan, met Medeia die over de tovenaressen, met Persephone die over de onderwereld. Nachtelijke reizigers liepen het risico door haar en haar hellehonden te worden belaagd.

Werd ze in de archaïsche tijd als één vrouw met fakkels in beide handen voorgesteld, Alkamenes maakte in het midden van de 5e eeuw een beeld van de godin, bestaande uit drie vrouwenfiguren die met de rug tegen elkaar staan en die in de voor-waarts gestrekte handen fakkels houden. We ken-nen er kleine bronzen reproducties van en afbeeldingen op munten. Een ander type rond 420 v.C. stelt Hekate voor als een vrouw met één onderlichaam en drie rompen en hoofden en zes armen, de Hekate Triformis (o.a. Rijksmuseum van Oud-heden Leiden). In mythologische voorstellingen komt ze niet voor, behalve op het fries met de Gigantomachie (Giganten) van het Zeus-altaar uit Pergamon midden 2e eeuw v.C. (nu te Berlijn).

In de nieuwe tijd wordt zij her en der geëvoceerd in de dichtkunst, van Scève 1544 tot Claus 1978, en als nevenfiguur opgevoerd in allegorische fresco’s of schilderijen (een fresco van Rosso Fiorentino ca. 1540 in Fontainebleau, een ets van Blake rond 1795, een schilderij van Moreau 1895), maar hoofdpersoon is zij niet.