Van Alexander tot Zeus Lexicon

Eric Moormann en Wilfried Uitterhoeve (2007)

Gepubliceerd op 08-03-2017

Claudia Quinta

betekenis & definitie

claudia quinta wordt bij Livius kort behandeld in de aan het jaar 204 gewijde hoofdstukken. Scipio Nasica, een neef van Scipio Maior, moest in dat jaar een beeld van de Magna Mater (Kybele) in de vorm van een zwarte meteoriet, dat uit Klein-Azië was overgebracht naar Italië, in Rome inhalen. Hij had zich daartoe naar Ostia begeven in gezelschap van vooraanstaande vrouwen, onder wie Claudia Quinta, die tot dan toe gebukt was gegaan onder een dubieuze reputatie, maar op deze wijze – in de formulering van Livius – ‘aan het nageslacht haar reputatie bewees’. Bij andere auteurs – onder wie Ovidius in de Fasti, Silius Italicus, Seneca in De matrimonio en Propertius – is een verder uitgewerkt verhaal over haar te vinden. Het schip waarop het beeld van Kybele aan land moest worden gebracht, strandde op een zandbank in de Tibermonding bij Ostia. Claudia smeekte de godin haar te helpen ten bewijze van haar kuisheid en kon daarop zonder hulp van anderen met haar gordel het schip vlot trekken. In de laatantieke literatuur wordt Claudia een Vestaalse maagd en voltrekt een en ander zich conform een voorspelling die in een van de sibyllijnse boeken zou hebben gestaan. Claudia werd later vergoddelijkt en onder de naam Navisalvia (Scheepsredster) vereerd en afgebeeld in de tempel van Kybele op de Palatijn, ingewijd in 191 v.C.

De verering van Claudia in de oudheid wordt iconografisch gedocumenteerd door Romeinse gemmen. Een marmeren scheepsmodel, dat in 1513 als fonteinbekken werd opgesteld in de S. Maria in Domenica in Rome, is vermoedelijk een Romeinse offergave voor Kybele en herinnert met zijn reliëf aan de Claudia-geschiedenis.

In het begin van de 15e eeuw keert Claudia terug in een Defensorium inviolatae virginitatis beatae Mariae van de dominicaan Franz von Retz, waarin wordt verdedigd dat Maria als maagd het leven schonk aan Jezus. Claudia wordt opgevoerd als voorbeeld van hetgeen een maagd vermag, zeker met hulp van de ware God. Geïllustreerde edities van deze tekst en van Boccaccio’s De mulieribus claris ca. 1361, waarin het verhaal eveneens is opgenomen, maken het aan land trekken van het schip tot een terugkerend thema in de beeldende kunst van de late middeleeuwen en vroege renaissance. Buiten de grafiek is er een aan Girolamo da Carpi toegeschreven werk mid-den 16e eeuw in het Palazzo Spada te Rome en een fresco van Perino del Vaga of van Salviati ca. 1538-40 in het Palazzo Massimo alle Colonne te Rome. In een schilderij van Mantegna 1504, waarop wordt afgebeeld hoe het beeld door de Romeinse vrouwen wordt ontvangen, staat Scipio centraal; het werd vervaardigd in opdracht van de familie Cornaro, die haar stamboom terugvoerde tot de Scipionen.