De eigenlijke betekenis van het werkwoord vasten is: zich in acht nemen en ook: vasthouden. Waarschijnlijk is het woord evenals het woord kerk uit het Gotisch in het West-Germaans overgenomen.
In het Middelnederlands luidde het vastine met het accent op de eerste lettergreep, in tegenstelling tot een woord als woestine dat het accent op de i had en daardoor nu woestijn luidt.Een merkwaardige samenstelling is vastenavond, dat vaak vastelavond wordt uitgesproken. Hetzelfde ziet men in woorden als schrikkeljaar, werkeldag en in vroeger tijd: drinkelbier, schorteldoek en nog andere. De verklaring is dat de verbindingsklinker e die gevaar liep te verdwijnen, als reactie juist werd verzwaard tot el.
Vastenavond is de dag vóór Aswoensdag, de dag voor de vasten beginnen, de dag van dolle pret. Het gebruik van het woord avond wijst op de oude Germaansegewoonte de dag te beginnen met de zonsondergang van de vorige dag. Vandaar dat de dag die wij zaterdag noemen, in Duitsland veelal Sonnabend wordt genoemd. En het Engelse Christmas Eve is niet alleen de avond, maar de gehele dag voor Kerstmis.
Het werkwoord vasten: zich onthouden van het gebruik van spijs of drank in het bijzonder ter nakoming van kerkelijke gebruiken, hangt samen met het bijvoeglijk naamwoord vast en betekent eigenlijk: vasthouden aan bepalingen en dan speciaal aan onthoudingsbepalingen.
