In het Middelnederlands bestond het woord ontfarmhartig, dat hoorde bij het werkwoord ontfarmen. Dit is ons werkwoord ontfermen: uit medelijden iemand voor gevaren beschermen.
Het werkwoord is wel in de taal gebleven, maar ontf armhartig is verdrongen door barmhartig, dat uit het Duits is overgenomen. In dit woord is de b de rest van een oud voorvoegsel. Zonder dit voorvoegsel luidt het woord dus: armhartig en daarin zitten de woorden arm en hart. Dit is een vertaling van het Latijnse misericors, waarin de woorden miser: ellendig, ongelukkig, arm en cor: hart schuil gaan. De betekenis is: medelijdend.
