Verklarend woordenboek Nederlands-Indië

Pieter Johannes Veth (2003)

Gepubliceerd op 15-08-2017

salanganen 1

betekenis & definitie

salanganen [klipzwaluwen]. ‘De tot de gierzwaluwen behoorende Salanganen (Colocallia esculenta en C. fuciphaga) bouwen tegen den wand van de holen der kalkrotsen, uit eene kleverige zelfstandigheid, die in den krop wordt afgescheiden, de bekende eetbare nesten, die zulk een geliefd artikel voor de tafel der Chineezen zijn, dat de exploitatie voor Gouvernementsrekening eene niet onbelangrijke bijdrage aan de schatkist levert.’ (Zie mijn Java, deel I, p. 213.) In het Javaans heten deze vogeltjes manoek walet, in het Maleis lajang boehi, doch vanwaar komt de naam salangane, die voor deze vogeltjes bij Fransen, Duitsers en Nederlanders algemeen is? (Zie Littrés Dictionnaire, Brockhaus’ Conversations-Lexicon, Pijnappels Geographie van Nederlandsch-Indië, 2e druk, p. 4.) Sommigen leiden die af van Salanga bij de westkust van het Maleise schiereiland (bij Valentijn Oedjang Salang, en op zijn kaart Junsalan, bij Engelse schrijvers Junk Ceylon met allerlei verscheidenheden in de schrijfwijze), maar ik heb geen bewijzen kunnen vinden dat dit tinrijke eiland ook door zijn vogelnesten beroemd was. Een andere verklaring, die ik niet geloof aan een eigen inval verschuldigd te zijn maar meen ergens gelezen te hebben, is dat salangane (door een verwisseling van de liquidae l en r, waarvan wellicht de sporen in sommige Maleise taaltakken zijn weer te vinden) gevormd is van het Maleise sarang, nest. Gelijk bij ons in de handel de eetbare vogelnestjes doorgaans alleen vogelnestjes heten, noemen ook de Maleiers ze enkel sarang boeroeng, dat hetzelfde betekent, en die uitdrukking is ook door de Javanen onveranderd overgenomen. Dit sarang zou dan, als salang uitgesproken, en met een Europese uitgang vermeerderd zijn, zodat salangane zoveel als ‘nestvogel’ zou betekenen, ‘nest’ in de speciale betekenis van de bekende eetbare vogelnestjes genomen.