Verklarend woordenboek Nederlands-Indië

Pieter Johannes Veth (2003)

Gepubliceerd op 15-08-2017

leguaan 1

betekenis & definitie

leguaan [hagedisachtige]. Leguaan is de naam van de kamhagedis, Iguana tuberculata, die Midden- en Zuid-Amerika bewoont. Het woord is stellig uit Amerika afkomstig en luidt in het Spaans, waarin het vermoedelijk het eerst is opgenomen, Iguana. Het woordenboek van de Real Academia Española zegt uitdrukkelijk dat Iguana de naam van een Amerikaanse hagedissensoort is, en Littré tekent aan op Iguane, ‘Etym. Yuana, mot caraïbe, cité par Oviedo en 1525.’

Maar evenals het woord caimão of kaaiman, is ook iguana of leguaan reeds zeer vroeg naar Oost-Indië overgebracht en op de daar voorkomende hagedissensoorten toegepast. Bontius, in het aanhangsel op Piso, De Indiae utriusque re naturali, p. 56, gelooft zelfs dat leguaan de inlandse naam van een hagedis op Java is, en nog worden de hagedissen van het geslacht Monitor in Nederlands-Indië algemeen leguanen genoemd, ofschoon wij thans genoeg van de talen van onze Archipel weten, om in te zien dat die naam er niet inheems kan zijn. Zie Sal. Muller in de Verhandelingen over de Nationale Geschiedenis der Nederlandsche overzeesche bezittingen, afdeling Zoölogie, Reptiliën, p. 37. Nochtans zijn wij Nederlanders waarschijnlijk niet de eersten geweest die de Amerikaanse naam op Oost-Indische hagedissen hebben toegepast. Vermoedelijk zijn de Spanjaarden ons daarin voorgegaan. In het Vocabulario de la lengua Tegala van Fray Domingo de los Santos wordt op p. 515 het Spaanse lagarto (lacerta) verklaard door Yguana, als ware dit een Tegalees woord, en door Bayauvac, het Biawak van de Maleiers.

Wat de vorm betreft schijnt leguaan, waarvoor men bij onze oude schrijvers (bijvoorbeeld S. de Vries, Curieuse aenmerckinghen, I, p. 82) ook legaan leest, een verbastering te zijn van het Spaanse iguana, dat de Engelsen onveranderd hebben overgenomen, terwijl men in het Frans iguan of iguane gebruikt. Geen andere Europese natie schijnt het woord te kennen in de door ons gebruikte vorm, met uitzondering van de Duitsers, die hun Leguan vermoedelijk van ons hebben overgenomen.