gutta-percha

betekenis & definitie

gutta-percha [verdroogd melksap]. Gutta-percha heet het in de lucht tot een leerachtige stof verharde melksap van een zekere boom die op het Maleis schiereiland, Sumatra, Borneo en andere eilanden van de Indische Archipel veel voorkomt — een stof die, daar ze lucht- en waterdicht is, een grote plaats in de hedendaagse industrie inneemt en tot ontelbare doeleinden wordt aangewend. Voor de uitspraak van het woord is het van belang op te merken dat wij het van de Engelsen hebben overgenomen en dat dus de ch in de percha moet worden uitgesproken als in het Engelse church of charity. Inderdaad vertegenwoordigt ze de tja van het Maleise alfabet. Beide bestanddelen van gutta-percha zijn Maleis. Gutta is, evenals in guttegom (zie op dat woord) het Maleise gĕtah ‘gom’. Percha, in het Maleis met een h op het einde en dus naar onze gewone wijze van transcriptie pertjah of pertsjah te schrijven, is de naam van de boom die deze gom oplevert, de Isonandra gutta van de botanici, hoewel deze wel de voornaamste, maar niet de enige boom is waarvan de in de handel gebrachte gutta-percha wordt verkregen.

Pertja (maar zonder de h op het einde) is in de verbinding Poelo Pertja ook een Maleise naam van Sumatra of een deel van dat eiland. Wat in die naam pertja eigenlijk betekent, is onzeker. Ik voer hem hier alleen aan omdat vele Europeanen pertjah en pertja verward hebben en daarom gutta-percha door ‘gom van Sumatra’ verklaren. Zo bijvoorbeeld Kramers-Bonte in hun Kunstwoordentolk en Van Dale, welke laatste niet heeft opgemerkt dat hij met zijn eigen verklaring in strijd is, wanneer hij vervolgens van het verharde melksap van de percha-boom spreekt. Percha moet in gutta-percha óf het eiland Sumatra óf de pertjaboom zijn, maar kan niet beide tegelijk betekenen.