alizari

betekenis & definitie

alizari [meekrap]. Dit woord was door Engelmann opgenomen in de eerste uitgave van het Glossaire des mots espagnols et portugais dérivés de l’Arabe, maar zonder andere verklaring dan: ‘espèce de guarance, rubia seca’ en voorts met een vraagteken erachter omdat hij de oorsprong niet kende. Prof. Dozy voegde hieraan in de tweede uitgave niets toe, maar nam in zijn Oosterlingen alizariwortel op, met de opmerking dat ook hem de oorsprong van alizari onbekend was, dat het woord er weliswaar Arabisch uitzag, maar dat in het Arabisch de meekrap andere namen heeft. Prof. Land stelt in de Nederlandsche Spectator, 1867, voor alizari te beschouwen als samengesteld uit het Arabisch lidwoord al en een verbastering van het Griekse isatis, welk woord weliswaar niet de betekenis had van ‘meekrap’, maar de ‘wouw’ (isatis tinctoria L.) aanduidde, doch, zegt hij, lichtelijk bij vergissing op een andere verfplant kan zijn overgedragen, zoals dat meermalen met Oudgriekse plantennamen is gebeurd. Zeer aannemelijk is die verklaring zeker niet. Al wil men over het verschil in betekenis en de verbinding van een Grieks naamwoord met het Arabisch lidwoord heenstappen, dan blijft nog als grootste struikelblok de verwisseling van t met r over, die zelfs als verbastering bezwaarlijk kan worden aangenomen. Veel waarschijnlijker is de verklaring van Marcel Devic. Volgens die schrijver is alizari samengesteld uit het Arabische lidwoord en het eveneens Arabische ‘açárah (waarschijnlijk ook wel ‘içarah uitgesproken), welk woord, van de wortel ‘áçara ‘persen’, afgeleid, alle uitgeperste plantensappen aanduidt (vergelijk De Sacy, Chrestomatie Arabe, deel III, p. 451). Devic geeft een voorbeeld waarin het gebruikt wordt voor de kleurstof van de pastel of wede, en toont ook aan dat in de handel de Levantse meekrap azala of izari (dat is dus alizari zonder het lidwoord) genoemd werd. De letter çad van het Arabische alfabet gaat in de talen van Zuid-Europa gewoonlijk in z over (zie Dozy en Engelmann, p. 18). Het is zeer denkbaar dat het handelsgebruik een woord met de algemene betekenis van uitgeperst plantensap allengs, bij wijze van verkorte uitdrukking, tot een bijzonder gewichtig artikel van die aard beperkt heeft.

Behalve in de toch ook niet zeer gewone samenstelling alizariwortel is alizari in onze taal niet gebruikelijk, maar des te meer in de laatste tijd het daarvan afgeleide alizarine. Terwijl alizari een handelsnaam van de meekrap is, verstaat men onder alizarine de kleurstof die de scheikunde uit de meekrap trekt, maar die in de laatste jaren ook verkregen wordt uit steenkolenteer, een uitvinding die aan de meekrapteelt veel afbreuk heeft gedaan. Ook wordt een inktsoort, waarin meekrap als bestanddeel voorkomt en die blauwgroen van kleur is, maar op het papier donkerzwart wordt, alizarine-inkt genoemd.