Adonis

betekenis & definitie

Adonis [mooie jongeman]. Adonis is in de Griekse mythologie de naam van een schone jongeling, hartstochtelijk door Venus bemind en, toen hij op de jacht door een ever gedood was, niet minder hartstochtelijk beweend. In de zin van deze mythe willen wij ons hier niet verdiepen. Ik herinner er slechts aan dat in Syrië en Fenicië, en later ook in Griekenland, ter ere van Adonis een jaarlijks feest werd gevierd, vooral gekenmerkt door de luide jammerklachten van de vrouwen. De hoofdzetel van deze cultus was vroeger Byblus in Fenicië, later Amathus op het eiland Cyprus. De naam Adonis is Fenicisch en Hebreeuws en samengesteld uit Adoon, dat ‘heer’ betekent, en het aangehecht voornaamwoord i, met de betekenis ‘mijn’. Adonis was dus oorspronkelijk niet de naam van een bijzondere godheid; elke godheid had Adoon genoemd kunnen worden en in het Hebreeuws werd het woord in de meervoudsvorm Adonai, vooral ook voor de Enige God gebruikt. Voor de Grieken echter had dit woord, dat zij tegelijk met de Adonisfeesten uit het Oosten ontvangen hadden, een zeer bepaalde betekenis. Zonder zich om de oorspronkelijke zin te bekreunen of die zelfs te kennen, dachten velen daarbij alleen aan de schone, door Venus beminde jongeling.

In de moderne talen, ook in de onze, heeft het woord Adonis het karakter van een eigennaam weer verloren en betekent het in het algemeen een jongeling van buitengewone schoonheid en vooral, in scherts, een man die zich inbeeldt mooi te zijn en zich beijvert om zich als zodanig voor te doen, een pronker. De Vries en Te Winkel in het Woordenboek der Nederlandsche Taal geven daarvan een voorbeeld uit ‘Willem Leevend’, dat gemakkelijk met andere te vermeerderen zou zijn geweest. Maar zeer eigenaardig is het gebruik van het woord, als Adoons uitgesproken, in de taal van de Kaapse boeren [het Afrikaans]. Volgens Mansvelts Kaapsch-Hollandsch idioticon noemen zij zo de baviaan, zeker om met zijn afzichtelijke lelijkheid de spot te drijven.