Synoniem van steen

steen - stuk steen. Edelstenen (zie aldaar) zijn fraai en kostbaar, en harder dan kwarts. (Zie: sieraad.) Sierstenen (zie aldaar) zijn even hard als of minder hard dan kwarts en minder zeldzaam. Een gemme kan een edel- of siersteen zijn, is in elk geval in een bepaalde vorm geslepen en er is een voorstelling op aangebracht; is die voorstelling uitgehold, dan noem je de gemme een intaglio; bij een camee is de voorstelling tegen het fond in reliëf uitgespaard. Messen en dergelijke worden geslepen op een slijpsteen, aanzetsteen of wetsteen. Grote, harde stenen zijn keien of keistenen. Wordt er een straatoppervlak mee bedekt, dan heten ze straatkeien; rond zijn de kinderhoofdjes. Bestraat wordt er ook met straatstenen (geen keien) en, in België, met kasseien. In de bedding van een rivier kan men rolstenen vinden: door het water uit de bergen aangevoerde, rond afgeslepen keien. Keien die afkomstig zijn uit een morene van een gletsjer uit de ijstijd, staan bekend als zwerfstenen, zwerfkeien, zwerfblokken of (geologische term) erratische blokken. Tegels (zie aldaar) zijn dun en vierkant, en worden gebakken; bakstenen (zie aldaar) bakt men uit rivierklei. Een kraagsteen is in een muur gemetseld en steekt uit; kraagstenen dragen een balk of de aanzet van bogen of ribben. De kleine vorm heet karbeel of korbeel; bij een renaissancegebouw spreken we van een console (zie aldaar). De middelste steen in een gewelf heet de sluitsteen of topsteen. Min of meer rond van vorm is de kiezel of kiezelsteen. Een stuk steen uit een aardlaag die ouder is dan die waaruit de zogenoemde vuistbijlen komen, draagt de naam eoliet. Flagstones zijn platte stukken bontzandsteen; ze worden toegepast bij tuinpaden en dergelijke. Edelsmeden gebruiken een toetssteen om het zilver- of goudgehalte van iets te bepalen.

Zie: rotsblok.

steen - zelfstandig naamwoord

1. harde materie die in de aardbodem voorkomt
♢ dit huis is van steen
1. zo hard als steen
[erg hard]
2. een steen des aanstoots
[iets wat ergernis veroorzaakt]
3. een ezel stoot zich niet twee keer aan dezelfde steen
[alleen wie die dommer is dan een ezel, maakt twee keer dezelfde fout]
4. een steen in de vijver gooien
[opschudding veroorzaken]
2. ruw of bewerkt stuk van harde materie
♢ uit hoeveel stenen bestaat de muur?
1. dat ligt als een steen op je maag
[is moeilijk te verteren]
2. er een steentje aan bijdragen
[meehelpen]
3. geen steen op de andere laten
[veel veranderingen doorvoeren]
4. ergens je steentje aan bijdragen
[je bijdrage aan leveren]
5. de onderste steen moet boven komen
[er moet een grondig onderzoek naar worden gedaan]
3. stuk van damspel
♢ hij heeft al vijf stenen gewonnen

Algemene uitdrukkingen:
1. steen en been klagen
[voortdurend jammeren]
Zelfstandig naamwoord: steen
de steen
de stenen
het steentje