Spreekwoorden en gezegden

F. Stoett (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

Poolshoogte nemen

betekenis & definitie

zich op de hoogte stellen van, onderzoek doen naar een zaak of een toestand. Reeds sinds ± 1600 in gebruik.

In eig. zin gezegd van een zeeman die astronomisch berekent op welke graad van hoogte hij boven de kim is. Voor zeelieden die zich in het noordelijk halfrond bevinden, is de aangewezen ster, welker hoogte zij voor de breedtebepaling moeten berekenen, de poolster, daar deze zich het dichtst bij de pool en altijd in de nabijheid van de meridiaan bevindt. Deze berekening geschiedde vroeger door middel van een graadboog, een vierkante stok met graadverdeling, waarlangs verschillende dwarshouten met vizieren aan beide kanten konden geschoven worden, en die in gedaante en vooral in behandeling veel op een hand- of kruisboog geleek. Vandaar dat men het nemen van poolshoogte of het peilen van de zon met dit instrument noemt de sterren, de zon schieten (Fr. prendre la hauteur; Hd. die Höhe der Sonne messen; Eng. to take the sun’s altitude). Vgl. Fr. prendre Vair du bureau; Hd. sondieren; Eng. to see how the land lies; to find out (of to take) one’s hearings.

Hierbij behoort ook geen hoogte van iets kunnen krijgen, er niets van begrijpen. In op de hoogte zijn van iets heeft hoogte de betekenis van staat, stand, graad van wetenschap. Deze uitdr. is niet voor de 19de e. opgetekend.