Een korentje vatten

Een borreltje drinken

Wie het vatten kan, vatte het

Ontleend o.a. aan Matth. 19:12, waar staat: ‘Want er zijn gesnedenen, die uit moeders lijf alzo geboren zijn; en er zijn gesnedenen, die van de mensen gesneden zijn; en er zijn gesnedenen, die zichzelven gesneden hebben om het Koninkrijk der hemelen. Die dit vatten kan, vatte het’. De bedoeling is uiteraard: die het begrijpen kan, heeft het begrepen. Meestal echter gebezigd in de zin van: ik begrijp er niet veel van

Iemand in de kraag vatten

Iemand in hechtenis nemen

De os bij de staart vatten

Oude koeien uit de sloot halen; oude gebeurtenissen in herinnering brengen

de koe bij de horens vatten

laten we niet langer wachten, maar laat ons de koe bij de horens vatten: laten we maar met die lastige zaak beginnen.

Het kalf bij de kop vatten

Onmiddellijk naar zijn doel gaan

Lege vatten klinken best (of: bommen ’t hardst)

De domste mensen maken het meeste leven

De koe bij de horens vatten

De zaak op de juiste manier aanpakken
Een zaak flink aanpakken
Een gevaarlijke, moeilijke onderneming moedig aanpakken. De uitdrukking heeft uiteraard betrekking op het vangen van een koe die wild rondspringt en die men alleen in zijn macht kan krijgen en bedwingen door hem resoluut bij de horens te grijpen

Dat is een heet ijzer om aan te vatten

Dat is een lastige en gevaarlijke situatie
Dat is een netelige zaak; een bedenkelijke en gevaarlijke onderneming

Men kan het zo tussen neus en lippen vatten

Men kan het zonder moeite krijgen

Dat is een heet hangijzer om aan te vatten

Dat is een hachelijke zaak
Een ‘hangijzer’ was een ijzeren haak in de schouw, waaraan men een pot of ketel boven het vuur hing. De uitdrukking wil zeggen: de voorgestelde zaak is hoogst moeilijk te aanvaarden, het is een bedenkelijke, gevaarlijke onderneming. Volgens anderen zou het spreekwoord zijn ontleend aan de vuurproeven in de middeleeuwen, waarbij de van toverij beschuldigde een gloeiend ijzer in de hand werd gegeven. Was de hand drie dagen na de proefneming ongeschonden(?), dan volgde vrijspraak, terwijl de aangeklaagde anders zonder genade ter dood werd gebracht door verbranding. De uitdrukking zou dan ook oorspronkelijk geluid hebben: een heet handijzer enz

Men kan geen kaalkop bij het haar vatten

Iemand die een kaalhoofd heeft
Waar niets is, valt ook niets te halen
Men kan van een kikker geen veren plukken

De koe bij de horens vatten (of; pakken)

Een moeilijke zaak fors aanpakken

Te vuil om met een tang aan te vatten

Afzichtelijk vuil

Het hoofd opbeuren

Moed vatten

Niets over zijn kant laten gaan

Zich alles aantrekken
Zich alles aantrekken, op alles vuur vatten

Iemand bij de lurven pakken

Iemand vastpakken.'
Iemand ruw aantasten, iemand bij de kraag vatten

Niets over zijn kant laten gaan

Zich alles aantrekken
Zich alles aantrekken, op alles vuur vatten

De een kan men prikken met een speld en de ander met een hooivork

Sommige mensen vatten de geringste zet, — anderen kan
men allerlei grofheden zeggen, zonder dat zij ’t opmerken

Iemand bij de lurven pakken

Iemand vastpakken.'
Iemand ruw aantasten, iemand bij de kraag vatten

De een kan men prikken met een speld en de ander met een hooivork

Sommige mensen vatten de geringste zet, — anderen kan
men allerlei grofheden zeggen, zonder dat zij ’t opmerken

Er een handvol schotspijkers onder smijten

Beuzelingen in ’t gesprek mengen
Dat haalt er geen handwater bij
Dat is er niet bij te vergelijken
Hangen heeft geen haast (als het maar vóór ’t worgen geschiedt)
In scherts gezegd tot iemand die met ongeduldige drift roept
Het is tussen hangen en worgen
Het gaat tussen twee dreigende gevaren, ’t is een netelige zaak
Hij is nog tussen hangen en worgen
Hij is nog in een onzekere positie
Dat is een heet hangijzer om aan te vatten
Het is een netelige zaak
Dat is Hebreeuws voor mij
Ik begrijp er niets van
’t Is altijd te heet of te koud
’t Is nooit naar zijn (haar) zin
Laat liggen wat u te heet of te zwaar is
Waag u niet aan hetgeen ge niet volbrengen kunt
Niet weten waar heffen of leggen
Niet weten hoe of wat te doen, geen raad weten

’t Is kwaad kammen waar geen haar is

Wie niets heeft, kan niets betalen
Ook: Men kan geen kaalkop bij het haar vatten

’t Is kwaad kammen waar geen haar is

Wie niets heeft, kan niets betalen
Ook: Men kan geen kaalkop bij het haar vatten

Er een handvol schotspijkers onder smijten

Beuzelingen in ’t gesprek mengen
Dat haalt er geen handwater bij
Dat is er niet bij te vergelijken
Hangen heeft geen haast (als het maar vóór ’t worgen geschiedt)
In scherts gezegd tot iemand die met ongeduldige drift roept
Het is tussen hangen en worgen
Het gaat tussen twee dreigende gevaren, ’t is een netelige zaak
Hij is nog tussen hangen en worgen
Hij is nog in een onzekere positie
Dat is een heet hangijzer om aan te vatten
Het is een netelige zaak
Dat is Hebreeuws voor mij
Ik begrijp er niets van
’t Is altijd te heet of te koud
’t Is nooit naar zijn (haar) zin
Laat liggen wat u te heet of te zwaar is
Waag u niet aan hetgeen ge niet volbrengen kunt
Niet weten waar heffen of leggen
Niet weten hoe of wat te doen, geen raad weten

Iemand een zetje geven

Hem optillen om hem in staat te stellen iets dat buiten het bereik ligt te vatten

Het hart zinkt in de schoenen

NI. van angst, schrik of vrees. Uitdrukking voor: de moed verliezen. Ook deze uitdrukking is uiteraard alleen figuurlijk op te vatten

de koe bij de horens vatten

laten we niet langer wachten, maar laat ons de koe bij de horens vatten: laten we maar met die lastige zaak beginnen.

Wat men bedingt is het eerste betaald

‘Bedingt’ zal hier zijn op te vatten als ‘afdingt’, van de koopsom afpingelt. De som die men af dingt heeft men dus met recht het eerst betaald

De arm der gerechtigheid

Het apparaat van de justitie
Andere uitdrukking voor: justitie. De ‘arm’ slaat hier op de omstandigheid, dat de gerechtsdienaar zijn arm uitstrekt om een overtreder of misdadiger te vatten. Vgl. ook: de arm des Heren

Weer bijdraaien

Deze zegswijze is ontleend aan de zeevaart. Men bedoelt er eigenlijk mee: de zeilen zó stellen, dat sommige wind vatten, andere tegenliggen, zodat het schip nagenoeg op dezelfde plaats blijft. Vandaar figuurlijk: minder koppig worden, langzamerhand toegeven aan hetgeen iemand verlangt

Iets niet kunnen omvademen

De ‘vadem’ is een Oudnederlandse maat van 6 Amsterdamse voeten of 1,6987 m. De naam is verwant aan: vatten. Omvademen betekent dan ook letterlijk: omvatten. Derhalve figuurlijk: iets niet kunnen omvatten, omsluiten. Gezegd bij zeer grote afmetingen

Goed in de slappe was zitten

Hetzelfde als: Er warmpjes bij zitten. Goed bemiddeld zijn het goed kunnen stellen. Volgens sommigen een schrij n werker ster m, en dus letterlijk als ‘goed met boenwas ingewreven’ op te vatten. Volgens anderen een militaire term, betrekking hebbend op het glimmend gepoetste lederwerk van de uitrusting

Iemand iets aan de hand doen

Iemand iets bezorgen, verschaffen
Eigenlijk: iets dicht bij zijn hand brengen, zodat hij het slechts heeft aan te vatten om het te kunnen gebruiken. Figuurlijk: hem iets aanwijzen dat als het ware onder zijn bereik ligt en dat hij zich gemakkelijk verschaffen kan. Veelal: iemand een middel aan de hand doen