Spreekwoorden 'Leven op een vulkaan'
De naam ‘vulkaan’ is door het volksgeloof der Grieken en Romeinen aan de vuurspuwende bergen gegeven, met name aan de Etna op Sicilië, omdat men deze voor een werkplaats aanzag van de God Vulcanus en zijn dienaren, de Cyclopen. Daar in de Etna brandde altijd het vuur, door middel waarvan Vulcanus zijn geniale kunststukken kon vervaardigen en soms, als de goddelijke smidse geweldig aan het branden was, drongen rook, vuur en as naar buiten, met geweldige uitbarstingen, tot schrik en ontzetting der stervelingen. De uitdrukking bedoelt: leven onder omstandigheden, waarbij men ieder ogenblik aan een uitbarsting (revolutie e.d.) bloot staat (zie ook: Dansen op een vulkaan)
Het leven bestaat uit vrijwel niets dan beleefdheidsfrasen en -vormen. Het beeld is uiteraard ontleend aan de kunstjes, die men honden pleegt te leren
Langs de grote wegen treffen we ‘mijlpalen’ (thans: kilometerpalen) aan, dat zijn palen die van mijl tot mijl geplaatst zijn en waarop de afstanden staan aangegeven. Vandaar ook de naam: afstandswijzers. Daar het woord ‘weg’ vaak in figuurlijke zin gebruikt werd en wordt, kwam men er ook toe het woord ‘mijlpaal’ figuurlijk te gebruiken. Zo spreekt men van een ‘levensweg’, en werden (worden) de belangrijkste evenementen in het leven ‘mijlpalen’. Zo is elke verjaardag een ‘mijlpaal’ op de levensweg, en vervolgens elke belangrijke dag (jubilea e.d.). Ook de geschiedenis heeft haar ‘mijlpalen’. Zo was bijv. de aanraking van de Batavieren met de Romeinen een mijlpaal op de weg der beschaving, de ontdekking van Amerika op de weg van het wereldverkeer, de Hervorming op de weg van het geestelijk leven, de uitvinding der boekdrukkunst op de weg der volksbeschaving e.d
Liever korte tijd iets goeds dan lange tijd iets matigs
hij leeft op grote voet: hij geeft veel geld uit.
geen dak boven je hoofd hebben, al bedelend aan de kost proberen te komen.
Veel geld uitgeven
(Z. N.) ook: Op een brede voet leven. Op royale, rijkelijke wijze leven; schertsend ook: grote voeten hebben
Rijk en weelderig leven. Ontleend aan de reusachtige puntschoenen (soms 2 ½ voet lang). Deze puntschoen was te danken aan een misvorming van de voet van Geoffry Plantagenet, graaf van Anjou. De punt maakte opgang; men moest haar reglementeren, ze werd ten slotte met een ketting vastgemaakt aan de knie. Ze groeide onrustbarend in lengte; men moest op straat een omweg maken om elkaar te passeren. Toen werd een wet gemaakt, dat vorsten recht hadden op punten van 60 cm rijken en edelen mochten 30 cm uitsteken, de burgers niet meer dan 15 cm. De rest droeg helemaal geen schoenen, hetgeen dus verdere bepalingen overbodig maakte. Uiteraard kon men in die schoenen niet behoorlijk lopen, nog minder werken; ze behoorden dus uitsluitend tot de dracht der rijken. Eigenlijk zou de uitdrukking dus moeten luiden: op grote schoen leven
Hier en daar bij familie en vrienden leven
De vogels krijgen de kost, maar zij moeten er om vliegen: iedereen kan zijn kost verdienen, maar men moet er moeite voor doen
Zich niet storen aan conventie of gezondheidsoverwegingen. In alles zijn lusten volgen
Uitdrukking gebezigd voor kappersbedienden, die zich in het scheren bekwamen. De boeren kijken in dat geval niet zo nauw. Overdrachtelijk: bij het zich ergens in bekwamen gebruik maken van materiaal, waarbij het er niet zo op aan komt
Hetzelfde als: erop of eronder, winnen of sterven
Zijn schaapjes op het droge hebben
Het ww. ‘spannen’ (spien) betekent: aanbinden. Derhalve: aangebonden
In een passiespel van 1489 heet het: ‘Sy verteren daer sinte Peter mede gespannen was’. En nog heden spreekt men van: de kroon spannen (zie 5159). Wat is nu: een gespannen voet. Waarschijnlijk een met sporen (aan)gebonden voet. Iemand die op een gespannen voet is met een ander, dwz. beiden in zodanige kledij zijn, dat de sporen reeds aangebonden zijn, is ieder ogenblik gereed om te paard te stijgen en de strijd, de tweekamp, te beginnen. Figuurlijk is dus: met iemand op gespannen voet leven (verkeren), hetzelfde als: op voet van gewapende vrede met iemand zijn
Een moeilijk leven hebben
Niet voor een leugen terugdeinzen, gewoon zijn te liegen
Ook hier staat de ‘zak’ voor: portemonnee (zie 11020). De uitdrukking bedoelt: leven op kosten van een ander, parasiteren