Barbertje moet hangen

het kan me niets schelen of hij schuldig is; ik vind, dat hij gestraft moet worden.
Het zal en moet gebeuren
De bron van deze zegswijze is het quasi-fragment van ‘een onuitgegeven toneelspel', dat Multatuli tot inleiding van zijn Max Havelaar heeft geplaatst. De geschiedenis is de volgende: Lothario staat terecht, onder beschuldiging Barbertje te hebben vermoord, in stukjes gesneden en ingezouten te hebben. Tijdens het dispuut tussen hem en de rechter, waarin hij verklaart een goed mens te zijn, Barbertje niet te hebben vermoord doch, integendeel, haar te hebben gevoed en verzorgd, komt Barbertje zelf in de rechtszaal. De rechter kan nu niet volhouden dat zij vermoord, in plakjes gesneden en gepekeld is. Maar het derde punt der beschuldiging (‘ingenomenheid met zich zelf') blijft bestaan, en derhalve beveelt de rechter: ‘Gerechtsdienaar, voer die man weg, hij moet hangen. Hij is schuldig aan eigenwaan!’ Dus Lothario moet aan de galg. Maar telkens weer verneemt men, dat ‘Barbertje hangen moet’ - alsof zij de aangeklaagde ware. Hier is weer zo'n geval, waarin een volkomen op haar kop gezette geschiedenis tot zegswijze gemaakt wordt

Ergens blijven hangen

Dit kan zijn in een huis, een stad, een betrekking, of iets van dien aard. Aanvankelijk willende vertrekken, daarop teruggekomen zijn

Er in hangen

Veel geld kosten. De herkomst is niet geheel duidelijk

Je kunt hangen

Ik denk er niet over, ik doe het niet

Ik laat me hangen . .

Hetzelfde als: ik mag doodvallen . . . Meestal gevolgd door: als het niet waar is, of: als daar X niet aankomt, en soortgelijke zaken die men sterk wil bevestigen

Het hoofd laten hangen

Het opgeven, de moed verloren hebben
Neerslachtig zijn, de moed verliezen
Treuren, de moed opgeven, gebukt gaan onder zorgen. Ontleend aan Klaagl. 2:10: ‘De oudsten der dochteren Sions zitten op de aarde; zij zwijgen stil, zij werpen stof op haar hoofd, zij hebben zakken aangegord; de jonge dochters van Jeruzalem laten haar hoofd ter aarde hangen’

Boven het hoofd hangen

Deze uitdrukking zal wel slaan op de bekende: Als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen (zie 11334)

Aan iemands gat hangen

Iemand overal achterna lopen

Zijn wieken laten hangen

De strijd opgeven

Aan iemands lippen hangen

Met gespannen aandacht naar iemand luisteren
Zeer nauwgezet luisteren naar wat iemand zegt
Met ingespannen aandacht naar zijn woorden luisteren
Overdrachtelijk voor: aandachtig naar iemand luisteren

Aan de schors hangen

Alleen naar het uiterlijke zien, zonder de inwendige waarde in aanmerking te nemen

De vleugels laten hangen

Vermoeid en moedeloos zijn. Gezegd van de vogel, die, door het lange vliegen of door ziekte afgemat, de vleugels laat hangen en geen kracht meer heeft om te vliegen. Vandaar overgebracht op de mens, die door talrijke mislukkingen zó gedeprimeerd is, dat hij niet weer tot vernieuwde prestaties in staat is. Toen Montecuculi in 1664 de Turken overwonnen had, werd er een soldatenlied gezongen waarin de woorden

Ergens aan blijven hangen

Deze zegswijze bezigt men wanneer men - min of meer tegen zijn bedoeling of zin - in het bezit van iets komt, bijv. een vrouw, een huis, een zaak e.d

Hangen heeft geen haast

Veelal met de toevoeging: als het maar vóór het wurgen geschiedt. Schertsende zegswijze, toegevoegd aan iemand die zich zeer ongeduldig toont, of gebezigd door iemand die men tot veel spoed aanmaant. Zoveel als: het heeft de tijd nog wel, maak maar zo’n drukte niet

De bellen hangen erbij

‘Bellen’ zijn hier: rafels, stukken. Vermoedelijk naar het klokkenspel met zijn bellen van verschillend formaat en geluid. Dus feitelijk: de rafels hangen erbij

Aan iemands oor hangen

Altijd in iemands tegenwoordigheid zijn

De oren laten hangen

De moed verliezen, het opgeven
Eigenlijk gezegd van dieren (honden, paarden). Overdrachtelijk ook van personen voor: het opgeven, de moed laten zakken

De kam laten hangen

Moedeloos zijn; ook: moede zijn; ziek zijn

De vlerken laten hangen

Moedeloos neerzitten

Aan de letter hangen

Iets naar de letter opvatten
Een andere uitdrukking voor: iets letterlijk opvatten. Ze is ontleend aan 2 Cor. 3:6, waar Paulus zegt: ‘Die (nl. God) ons ook bekwaam gemaakt heeft om te zijn dienaars des Nieuwen Testaments, niet der letter, maar des Geestes: want de letter doodt, maar de geest maakt levend’. Deze uitdrukking wordt vaak gebezigd als het betreft een wetstoepassing, nl. wanneer het gaat over de vraag of een wetsbepaling naar de letter dan wel naar de geest moet worden uitgevoerd