De beren laten dansen

‘Beer’ heeft in de studententaal de betekenis van: rekening, schuldeiser, in welke zin wij het uit het Du. hebben overgenomen, waar reeds in de 18de eeuw bekend was: ‘Einen Bären anbinden’, d.i.: schulden maken, naast: ‘Einen Bären losbinden’, d.i.: zijn schulden betalen. De herkomst is niet met zekerheid aan te tonen. Schräder [Die Bilderschmuck der Deutschen Sprache) weidt er op pag. 151-152 uitvoerig over uit, doch komt zelf ook niet tot klaarheid

Poepen gaat voor dansen

De belangrijkste dingen moeten het eerst worden gedaan

Dansen gelijk ene stalkeers

Houterig dansen

Pissen gaat vóór dansen

Wat het nodigst is, moet het eerst gebeuren
De belangrijkste dingen moeten het eerst worden gedaan

Dansen gelijk een ekster

Trippelen van ongeduld

naar iemands pijpen dansen

die jongen danst altijd naar het pijpen van zijn oudere broer: hij doet altijd precies wat zijn oudere broer wil (pijpen = oud woord voor spelen op een fluit; er staat dus eigenlijk: dansen op het liedje dat iemand op de fluit speelt).

Naar iemands pijpen dansen

Iemands wil in alle opzichten volgen (pijpen=fluiten)
Blindelings doen wat iemand zegt
Precies doen, wat iemand wil: aan iemands grillen gehoorzamen
‘Pijpen’ heeft hier de betekenis van: op de pijp of fluit spelen (zie ook 1750) (vgl.: tamboers- en pijperskorps). De zegswijze is blijkbaar ontleend aan Matth. 11:17, waar Jezus wijst op de onaandoenlijkheid van het volk Israël voor de prediking van het Koninkrijk der Hemelen. Hij tekent hen dan in de gelijkenis van de ‘kinderen op de markt’ waarvan de ene groep bruiloft je wil spelen en de andere groep begrafenisje, en die elkaar kibbelend toeroepen: ‘Wij hebben u op de fluit gespeeld, en gij hebt niet gedanst’, waarop de anderen: ‘En wij hebben de klaagliederen gespeeld, en gij hebt niet geweend’. De zegswijze betekent precies de maat volgen in zijn dans, die iemand door zijn gefluit aangeeft. Figuurlijk derhalve: geheel diens wil moeten uitvoeren

Krepel wil vóór dansen

‘Krepel’, de kreupele. Dus degene die het slechtste kan dansen, wil aangeven hoe men moet dansen. Figuurlijk: die het minste weten of kunnen voeren altijd het hoogste woord

Door de koord dansen

Gehangen worden

Mijn beer begint te dansen

Ik krijg honger
(Z. N.) Ik begin honger te krijgen

Dansen op een vulkaan

Vertaling van de Fra. zegswijze: ‘Danser sur un volcan’, d.i.: zich vermaken, terwijl groot gevaar in aantocht is, alles erop wijst dat stormachtige gebeurtenissen op komst zijn. In juni 1830, tijdens de botsing tussen koning Karel X en de Franse natie, en terwijl de hartstochten hun hoogtepunt hadden bereikt, bood de hertog van Orleans de koning van Napels, alsmede die van Frankrijk, een feest aan. De Heer de Salvandy, die een voorgevoel van de naderende omwenteling had, voegde de hertog - wie men van alle zijden met het feest geluk wenste - toe: ‘C’est une fête toute napolitaine, monseigneur, nous dansons sur un volcan’. De kranten namen het als profetie over. Volgens Taine had Robespierre in 1794 hetzelfde gezegd

Op een papieren zolder dansen

Gevaarlijk werk verrichten
Gevaarlijke dingen doen

De beer begint te dansen

De maag begint te jeuken, honger krijgen

Dansen gelijk er gefloten wordt

Al de wenken van iemand volgen; ootmoedige dienaar, slaaf zijn

Dansen om het gouden kalf

Het gouden kalf aanbidden
Deze uitdrukkingen zijn ontleend aan Ex. 32. Mozes had een berg beklommen voor een onderhoud met Jahweh. Dagen verliepen er, maar Mozes keerde niet terug. Wachtensmoede eisten de Israëlieten van Aaron, dat ‘hij goden zou maken, die voor hun aangezicht gingen’. Van gouden ‘oorsierselen’ vervaardigde Aaron toen een beeld in de gedaante van een kalf, om welk beeld de Israëlieten dansten en goddelijke eer bewezen, tot Mozes in het midden der dansende menigte kwam, en de pret uit was. Overdrachtelijk gebruikt men de uitdrukking t.o.v. hem, die zijn hart heeft gezet op het geld. Ook: onderdanige hulde bewijzen aan rijke lieden

de poppen aan het dansen hebben

door al die plagerijen heb je nu de poppen aan het dansen: door al die plagerijen is er nu ruzie gekomen.

De poppen zijn aan het dansen

Ook deze uitdrukking is ontleend aan het poppespel van Jan Klaassen. Meestal is er in dit poppenspel heibel (vnl. tussen de hoofdpersoon en diens vrouw Katrijn), en zo betekent de uitdrukking dan ook: de ruzie is aan de gang

De muizen dansen daar in het spek

Er is daar van alles in overvloed

Oude beren dansen leren is zwepen verknoeien

Op latere leeftijd kan men moeilijk nog iets bij leren, daarom moet men vroeg beginnen
Het is onbegonnen werk een oud mens nog te willen leren of te veranderen

De poppen zijn aan ’t dansen

De twist is begonnen