Spreekwoorden en gezegden met 'ban'

De ban breken

‘Ban’, afkorting van: banvloek (excommunicatie), onderverdeeld in de Kleine en de Grote Ban, naargelang iemand de nadering tot de H.H. Sacramenten of alle gemeenschap met de Kerk werd ontzegd. De lett...
Lees meer

Door de band (of: bank)

Gewoonlijk

Iets in de ban doen

Letterlijk: plechtige afkondiging door het geestelijk gezag van de banvloek. Figuurlijk: iets weren, afdanken, er geen gemeenschap meer mee willen hebben

Iemand in de ban doen

Iemands gedrag in het openbaar afkeuren

Iemand in de ban doen

Iemand dood verklaren

De paus in de ban willen doen

Het onmogelijke willen

Iets doen op eigen ban en boete

Hier betekent ban oorspronkelijk: het gebod van de koning. ‘Ban’ en ‘boete’ zijn hier blijkbaar elkaars equivalenten. De uitdrukking wil zeggen: zelf willen boeten voor hetgeen men mis(ge)daan heeft. ...
Lees meer

Bankroet gaan

‘Bankroet', van Fra.: banqueroute, It.: banca rotta, gebroken bank. Vermoedelijk ontstaan uit de gewoonte om de tafel van een wisselaar, die zijn betalingen staakte, te demonteren. Bij Anna Byns, Refr...
Lees meer

Iemand bankvast zetten

Hem gevangen zetten. De bedoeling zal wel zijn het vroeger geketend zijn van gevangenen aan de bank in hun cel

Zijn banbliksems rondslingeren

De kerkelijke banvloek, die vernietigt als de bliksem (vgl. Fra. ‘Les foudres de l’’Eglise’)

De banier opsteken

Een opstand beginnen

De banier ontplooien

‘Banier’ van Ofra.: banière, van ‘ban’, een soort vaandel, en dit van Ogerm.: band: een teken. De zegswijze is ontleend aan de oorlog. ‘Banier’ heeft dan de betekenis van: vaandel. Ook verenigingen sc...
Lees meer

Een weg banen (bereiden)

Oorspronkelijk: een reeds bestaande weg effen, begaanbaar maken. Later: een weg aanleggen, een doortocht maken. Vgl. Vondel (8, 570)

Ergens niet lang banken

Ergens niet lang blijven

Dat is een bankroetje

Overdrachtelijk voor: een kleinigheid die men aan iemand te kort komt

Banden des bloeds

Van het standpunt der eugenetica (erfelijkheidsleer) en der biologie uit, zijn broers en zusters nauwer met elkaar verwant dan met hun ouders. Ouders en kind hebben slechts de helft van hun ‘bloed' ge...
Lees meer

Door de band

Gemiddeld

Door de band

‘Band’ kan hier ‘hoepel’ zijn (vgl. dial.: bandel en bendel). Volgens anderen afkomstig van de banden rondom korenschoven, welke laatste van gemiddelde dikte zijn. Bedoeld is dan oorspronkelijk: de ge...
Lees meer