Een rechtsbijstandverzekering is een afspraak die ervoor zorgt dat proceskosten, juridische kosten en andere deskundige bijstand worden gedekt bij gevallen die in een polisvoorwaarde genoemd zijn.
Bij een rechtsbijstandverzekering staat de verzekeraar de verzekerde onder bepaalde voorwaarden bij in het rechtsverkeer. De voorwaarden zijn te vinden in de polis. In de polis zal ook worden opgenomen dat de verzekeraar geen actie hoeft te ondernemen wanneer de kans op slagen klein is. Wanneer dit gebeurt, heeft de verzekerde het recht om een second opinion voor te leggen aan een advocaat. Vroeger werd deze verzekering bijna standaard verkocht in combinatie met een autoverzekering. Veelvoorkomende conflicten waarin men aanspraak maakt op rechtsbijstandsverzekeringen hebben veelal betrekking op conflicten over wonen, verkeer en vervoer, familie of consumentenzaken.
Bij de rechtsbijstandverzekering kan men op verschillende manieren worden voorzien van juridische hulp. De hulp kan in natura worden verleend. Dan heeft de verzekeraar advocaten en juristen in dienst die zaken voor de verzekerde kunnen behandelen. Maar in sommige gevallen stelt de verzekeraar een bepaald bedrag beschikbaar waarmee de verzekerde zelf een advocaat of jurist kan kiezen. De eerste variant komt echter het meest voor in Nederland.
Er zijn twee soorten rechtsbijstandsverzekeraars. De eerste is de Rechtsbijstand verzekeraar, die daadwerkelijk alleen rechtsbijstandverzekeringen aanbiedt. De tweede is een zelfstandig schaderegelingskantoor. Dit soort verzekeraar is een stichting en behandelt de rechtsbijstand verzoeken van aangesloten verzekeraars. De Wet op het Financieel Toezicht biedt nog een derde optie: een verzekering op basis van een declaratie. Dat is een rechtsbijstandverzekering in geld. Deze vorm komt echter zelden tot niet voor in Nederland.
