De Grieken zeiden, dat → Artemis (Diana) ’s nachts de huizen bezocht en dat ze, als ze tevreden was, geluk en voorspoed gaf. In noordelijke streken werd van Moeder Aarde gezegd dat ze vooral in de winter via de rook van de haardvuren de huizen binnenkwam om daar geschenken te brengen. Hetzelfde zei men van Vrouw Holle of Holda, Perchta (Bertha in Duitstalige landen), van Dame Abonde in Frankrijk en van Befana in Italië. (‘Befana’ komt van Epiphania = Driekoningen; op deze dag brengt vrouw Befana nog steeds geschenken in schoenen in Italië.) Waarschijnlijk zijn deze vrouwen beelden voor de Germaanse → Freia.
Zoals Nicolaas Artemis overwon, overwon Sint-Nicolaas bij de kerstening de ‘heidense’ vrouwen (→ Bijlage 4). De heidense vrouwen werden hierbij gedemoniseerd tot heks. Er is een preek van rond 1450 bekend waarin Vrouw Holda als de moeder van de duivel wordt bestempeld. Sint-Nicolaas nam hun taak (nachtelijk bezoek en geschenken brengen) over. Waarschijnlijk komt hier ook ‘de vrouw van Sint-Nicolaas’ vandaan: in Venray heeft Sinterklaas een vrouw; in het overige Limburg/Rijnland is SinteBarbara = Sinte-Berb (feestdag 4 december) de huishoudster van Sint-Nicolaas. In Friesland heet ze ‘Sintele-Zij’. Ook in ZuidDuitsland en Oostenrijk zijn Nikolofrauen en Klausenweiblein actief.
→ Kerstening Janssen, 1993; Jones, 1978; Meisen, 1931; diverse SNG-tijdingen.
