Ook Sint-Nicolaas wordt aangeroepen als ‘hyli(c)kmaker’ (huwelijksmakelaar) op grond van → Legende II , over de drie dochters en de bruidsschat: hij zorgt dat je een goede man of vrouw krijgt. Het feest van Sint-Nicolaas was dé gelegenheid om een vrijer te werven en geworven te worden (→ Bijlagen 17 en 18). In de 17de en 18de eeuw mochten jonge, ongehuwde meisjes het verlangen naar een vrijer onverbloemd uitspreken tegenover Sint-Nicolaas: Ik zoek ander zoetigheyd, Als er in de suyker leyd...
Ik verlang waer na een Broek.
Vaak eindigt het meisje dan met de belofte dat de naam van de eerste zoon Klaas zal zijn. Ook waren er in de 18de en 19de eeuw ‘koekverguldavondjes’ waar jongelui elkaar ontmoetten en waar het wel eens flink uit de hand kon lopen. In later jaren zat er dan ook een betrouwbare volwassene bij, die toezicht hield. Vanaf de 19de eeuw organiseerden banketbakkers en kasteleins Nicolaasbals ter ere van Sint-Nicolaasavond, waar de jongeren elkaar konden ontmoeten. Later verdrongen de intiemere sinterklaasvieringen binnen het gezin de publieke paarvormingsfeesten en werden de vrijers, grote poppen van speculaas of taaitaai, of suikerharten anoniem aan het huis van de geliefde bezorgd. Wat het meisje of de jongen eigenlijk niet rechtstreeks durfde, durfde zij of hij wel op het Sint-Nicolaasfeest. In de almanak van 1862 zegt Ter Gouw hierover: ‘Wanneer ’t nu gebeurde, dat Hein Willemszoon aan zijn mooi buurmeisje Griete Jansdochter op Sint Nicolaasavond zulk een marsepein hartje met een kloeken vrijer te huis zond, en zij ’t dankelijk aannam, dan moogt ge u wel verzekerd houden, dat Sint Nicolaas al wist, waar hij na verloop van tijd kleine schoentjes zou hebben te vullen.’ (Tegenwoordig kennen we een dergelijk gebruik met Valentijnsdag, maar in de Nederlanden was dit dus al een oud gebruik in de sinterklaastijd.)
Regelmatig liep het op de vroegere feesten rond Sinterklaas uit de hand, waarvan onder meer de volgende gezegden getuigen:
•‘Een meisje van Sinterklaas’: een losbandig meisje. (Dit slaat op de losbandige matrozenfeesten op sinterklaasavond tijdens de sinterklaasmarkt.)
•‘Der Klos is ko’, Duits voor ‘Klaas is gekomen’: zwanger zijn.
•‘Een lutje potje van Sint-Nicolaas’: een onecht kind (Groningen).
De naam ‘vrijer’ komt van de vruchtbaarheidsgod → Freir, die aanbeden werd door jonge meisjes, die hem om een vrijer vroegen of een beeld van de aanstaande man.
→ Goedheiligman → Koekvergulden → Spreekwoorden en gezegden De Groot, 1949; Ter Gouw, 1860.
