Sinterklaaslexicon

Marie-José Wouters (2009)

Gepubliceerd op 24-10-2019

Schimmel van Sint-Nicolaas

betekenis & definitie

Sint-Nicolaas heeft waarschijnlijk nooit paardgereden. Waar komt dan de schimmel van Sinterklaas vandaan?

Schimmels zijn zeldzame paarden. Een schimmel is niet hetzelfde als een wit paard: een echt wit paard is een albino, te herkennen aan de witte huid, wit haar, blauw regenboogvlies en rode pupillen. Een schimmel is grijs-wit, de huid is meestal zwart. Sinterklaas rijdt meestal op een zogenaamde ‘vliegenschimmel’: met kleine donkere vlekjes.

Volgens de Germanen reed → Wodan door de lucht op de lichtvoetige schimmel Sleipnir (‘Sluip snel’ of, in andere vertaling, ‘de Soepel bewegende’). Deze achtbenige schimmel is geboren uit het paard Svadilfaeri en de merrie Loki. Svadilfaeri staat voor onbewuste krachten die werken in instincten en driften; Loki, in de gedaante van een merrie, maakt de instincten en driften bruikbaar voor goden en mensen. Omdat Sleipnir acht benen heeft, kan het paard zowel in de aardse als in de geestenwereld rijden. Het werd daarom gezien als het paard dat de doden naar de andere wereld brengt. De Germanen hadden ook een voorstelling van Wodan als Eenoog: de zon.

De acht benen van Sleipnir stelden hierbij de zonnestralen voor. Balder en de Walkuren reden op schimmels.

Maar het paard was bovendien een zinnebeeld van de stormwind zoals die in de herfst raast.

De Germanen beschouwden schimmels als magische en heilige dieren, die alleen voor rituele handelingen dienst mochten doen. Tacitus schrijft over Germaanse leiders die op schimmels rijden. In een verhaal over Karel de Grote mengen Wodanmythe en geschiedenis zich: de schimmel van Karel de Grote zou bij Gudensberg (de naam komt van Wodansberg) met zijn hoef een bron uit de rotsen hebben geslagen, waaraan de krijgslieden zich konden laven.

Niet alleen in de Germaanse, maar ook in andere godsdiensten rijden goden of heilige personen vaak op schimmels. Zo incarneerde de hindoezonnegod Visjnoe als een schimmel, zat de zonnegod Mithras op een wagen getrokken door vier witte paarden en reed de Ierse god O’Donghue op 1 mei op een wit paard. Poseidon, als Griekse god van de zee, bereed het schuim der zee als op een wit paard. Volgens Jones is het daarom te verklaren dat Sint-Nicolaas, als christelijke beschermer van de zee, ook op een wit paard rijdt. Heiligen als Michaël, Joris en Martinus zaten eveneens te paard en meestal op een schimmel.

Ook later reden alleen hooggeplaatste personen op schimmels: pausen en kardinalen, Frederik de Grote, Napoleon, Garibaldi. In Huis ten Bosch staat in de Oranjezaal Frederik Hendrik afgebeeld op een schimmel.

→ Ezel → Paard Anon., ‘De Sint en zijn schimmel’, 1994; Jones, 1978; Meisen, 1931.