Leven als god in Frankrijk betekent: zonder zorgen leven en van het goede der aarde genieten. Deze uitdrukking, die niet van Franse maar van Duitse origine is, heeft veler pennen in beweging gebracht.
Eén verklaring is dat de zegswijze van toepassing zou zijn op de weelderige levenswijze van de Franse geestelijkheid gedurende de middeleeuwen. Een andere mening luidt dat de uitdrukking haar (satirische) oorsprong zou vinden in de eerste jaren (1792-1794) na de Franse Revolutie, waarin de raison (rede) boven alles werd gesteld, zodat in Frankrijk god niets meer te zorgen had en het zich als ‘god in Frankrijk’ gemakkelijk kon maken. Ook wordt wel verondersteld dat slechts de vergelijking ‘leven als een god’ ten grondslag zou liggen aan de uitdrukking, en dat de toevoeging ‘in Frankrijk’ niet meer dan een verwijzing naar de losse levenswijze der Fransen zou inhouden. Een literaire neerslag kreeg de uitdrukking in het tweede deel van de Reisebilder van de Duitse dichter Heinrich Heine (1797-1856):‘Man lebt in lauter Lust und Pläsir, so recht wie Gott in Frankreich’, maar de uitdrukking zelf is van ouder oorsprong.
Als de meest waarschijnlijke verklaring geldt een enigszins anekdotische uitspraak die keizer Maximiliaan van Oostenrijk (1493-1519) in de mond wordt gelegd, maar die eerst tegen het einde van de zeventiende eeuw is opgetekend. Tijdens een vertrouwelijk gesprek met een aantal vertegenwoordigers uit zijn verschillende rijken zou Maximiliaan hebben gezegd, dat als het mogelijk zou zijn dat hij god was en twee zonen zou bezitten, dat dan de oudste god na hem en de tweede zoon koning in Frankrijk zou moeten zijn. ‘Wenn es möglich wäre, dass ich Gott sein könnte und zween Söhne hätte, so müsste mir der älteste Gott nach mir und der andre König in Frankreich sein,’ luidt het in Zincgref-Weidners Apophtegmata (Leipzig 1693). Deze uitspraak zou met de waarheid in overeenstemming hebben kunnen zijn, omdat Maximiliaan zich graag met de koning van Frankrijk vergeleek, die hij om zijn welhaast goddelijke absolute alleenheerschappij benijdde. Ter herinnering: Keizer Maximiliaans enige in leven gebleven zoon, Filips de Schone (1478-1506), stierf jong, zodat de eerste werd opgevolgd door Filips’ zoon Karei (v).
(Redensarten, Freiburg 1976, blz. 339, 340)
