Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

de verzenen tegen de prikkels slaan

betekenis & definitie

De verzenen (nadruk op de eerste lettergreep) tegen de prikkels slaan wil zeggen: opstandig zijn. Het beeld is ontleend aan dieren die weerspannig met de poten achteruitslaan en zich bezeren aan de stok die de drijver voert, en de uitdrukking is voortgekomen uit het Nieuwe Testament en wel uit de Handelingen der Apostelen (9 : 5), waar Jezus tot Saulus zegt: ‘Het is u hard, de verzenen tegen de prikkels te slaan.’ Zelden ontmoeten we in een uitdrukking twee kernwoorden die ons onbekend zijn.

Het woord verzen (dat overigens in de nieuwe vertaling van het Nederlandsch Bijbelgenootschap niet meer voorkomt) is ontstaan uit dezelfde stam als het Duitse Ferse, en beide woorden betekenen hiel. Prikkel is een oude benaming voor een ijzeren of gepunte stok die diende om dieren voort te drijven. Een uitdrukking als de hier behandelde zal menige jongere vreemd in de oren klinken; dat de uitdrukking een representant van de voorvorige generatie nog vlot uit de pen kwam, bewijst onderstaand fragment uit De Zingende Vink (feuilleton in de Helmondsche Courant, 1946/ 1947) van Jos van Wel (1892-1957; grootvader van de samenstelster van dit boekje), sociaal bewogen wethouder en volkshuisvester in Helmond, die in zijn memoires over de eerste grote staking in zijn stad, zo tussen 1895 en 1900, het volgende schreef:‘De honger deed zijn werk; de staking verliep. Het gemeentelijk armbestuur wist geen raad met al de aanvragen om ondersteuning, de bakkers mopperden, dat ze niet aan het poffen konden blijven. Toen nam Willem Berings, wethouder en armmeester, een kloek besluit. Hij riep de stakers bij elkaar; plaatste zich aan het hoofd van de troep en in optocht ging heel de hongerige bende den Kanaaldijk op naar Sluis VII. (. . .) En Piet de Wit was blij dat hij zijn wevers weer terug had, en Willem Berings was blij dat hij van zijn uitkeringen af was, en de wevers waren blij dat ze weer konden weven. (. . .) Maar het duurde niet lang of de makke paardjes werden weer wild en sloegen de verzenen tegen de prikkels. Nu kwam de tweede grote staking de opstand bij Carp.’.