Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

de druiven zijn zuur

betekenis & definitie

De druiven zijn zuur zegt men wanneer iemand het mislukken van zijn plannen niet aan eigen onbekwaamheid maar aan de omstandigheden wijt. Deze uitdrukking, die sinds de zestiende eeuw voorkomt, is ontleend aan een fabel van de Griekse fabeldichter Aesopus (zesde eeuw

v.C.) waarin een vos van de druiven die voor hem ie hoog hingen beweerde dat hij ze niet lustte. Zoals dat met vele uitdrukkingen, die aan de fabelliteratuur, de klassieke oudheid en de Bijbel zijn ontleend, het geval is, komt deze uitdrukking eveneens in het Engels, Frans en Duits voor, respectievelijk als: the grapes are sour, ils sant trop verts! (naar een fabel van La Fontaine) en die Trauben sind sauer.

Ter illustratie de eerste acht verzen van De Vos en de Druyven uit de Warande der Dieren van Joost van den Vondel (1587-1679) waarin de fabel van Aesopus wordt naverteld:

‘Oom Reyntjen werd verheft een’s wijngaerts purpre Druyven, Indien’t glehucken wou, smaecklustigh op te kluyven, De trossen hinghen hoogh verheven inde locht, Zoo dat hy nae veel moeyt die niet bereycken mocht. Dies toornig dat hy niet de bezikens mocht krijghen, Mits dat hy onbequaem was om zoo hoogh te stijghen, Bestond den wijnstock met zijn vruchten te versmaen, Die zuyr’ en onrijp, smaeck noch voedzel brachten aen.’ (De Werken van Vondel, Amsterdam 1855, deel 1, blz. 499).