Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

de berg heeft een muis gebaard

betekenis & definitie

De berg heeft een muis gebaard zeggen we als iets dat met veel ophef is aangekondigd slechts een gering resultaat oplevert. Het beeld van de berg die een muis baart komt voor in de klassieke fabelliteratuur, maar werd vooral bekend door de zin parturiunt montes, nascetur ridicules mus (de bergen baren, en wat wordt er geboren: een belachelijke muis) uit de Ars Poëtica van de Latijnse dichter Horatius (65-8 v.C.).

In de Nederlandse vertaling van dit gezegde gaat het stilistisch effect, in het Latijn veroorzaakt doordat het nietige woordje mus (muis) aan het eind van de zin te voorschijn komt, overigens geheel verloren. Ter illustratie de eerste acht verzen van Den Barenden Berg uit de Warande der Dieren van Joost van den Vondel (1587-1679), waarin de fabel werd nagedicht:‘Een steygherende Bergh, wiens kruyn de locht dorst terghen, Uytmunte door haer steylt’ de Pireneesche Berghen, Vermat haer stout en koen, dat ijder hoorde’ en zagh, Hoe zy een nieuwen Bergh sou brenghen voor den dagh:

Dus swangher barst zy uyt of’t fellijck had’ ghedondert:

Dies liep de wereld toe, en ijder was verwondert, Verwachtende wat vreemdts: door ’t krakende ghedruys Baertse uyt haer swanghre lijf de lachelijke Muys.’ (De Werken van Vondel, Amsterdam 1855, deel 1, blz. 619).