1. Wetenschap. Scientia est perfecta cognitio, s.
THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST. LECT. 4, N° 5, Wetenschap is volmaakte kennis. — Scientia est... certa cognitio rei, s. THOMAS, COMM. IN I ANAL.
POST. LECT. 4, N° 5, Wetenschap is zekere kennis van iets. — Scientia est rei cognitio per proprium causam, s. THOMAS, SUM. C. GENT. I, 94, Wetenschap is kennis van iets naar zijn eigen oorzaak. — Est ... cuiuslibet scientiae finis sive terminus genus, circa quod est scientia, s.
THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST. LECT. 41, N° 7, Einddoel of eindpunt van elke wetenschap is het geslacht waar het bewuste wetenschap om te doen is. — Processus scientiae cuiuslibet est quasi quidam motus rationis, s. THOMAS, COMM. IN I ANAL.
POST. LECT. 41, N° 7, De verrichtingen van elke wetenschap zijn als een beweging der rede. — Duplex est modus adquirendi scientiam. Unus quidem per demonstrationem, alius autem per inductionem, S. THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST.
LECT. 30, N° 4, Daar zijn twee manieren om wetenschap aan te werven, door bewijsvoering namelijk en door opklimming. — Oportet quod unitas scientiae consideretur ex fine sive ex termino scientiae, ARISTOTELES, I ANAL. POST. LECT. 41, N° 7, De eenheid van een wetenschap berust op haar doel of eindpunt. — Una scientia est altera ab alia, quorum principia sunt diversa, S. THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST.
LEGT. 41, N° 10, Een wetenschap verschilt van een andere, zoodra haar beginselen maar verschillen. — Rationem diversitatis scientiarum non accipit (Aristoteles) ex diversitale subiecti, sed ex diversitate principiorum, S. THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST. LECT. 41, N° 10, Aristoteles onderscheidt de wetenschappen niet uit hoofde van verschil van subjekt, maar wel uit hoofde van verschil van beginselen. — Cum omnis scientia per demonstrationem habeatur, demonstrationis autem medium sit definitio, necesse est secundum diversum definitionis modum scientias diversificari, S. THOMAS, COMM.
IN I PHYSIC. LECT. I, N° I, Daar alle wetenschap door betoog aangeworven wordt en de bepaling het geëignde middel is om iets te betoogen, zoo zullen volgens de verschillende soorten van bepaling de wetenschappen worden ingedeeld. — Aliqua scientia continetur sub alia dupliciter uno modo ut pars ipsius ..., alio modo ... ut ei subalternata, s. THOMAS, COMM. IN BOETHII DE TRINITATE Q. 5, A. I, AD 5, Een wetenschap kan op twee wijzen komen onder een ander te staan vooreerst als een onderdeel er van, verder als een ondergeschikte wetenschap. — Scientia ... commuiter se habet ad cognitionem finis, et eorum quae sunt ad finem, s.
THOMAS, QU. DISP. DE VERITATE Q. 5, A. I, C., Wetenschap handelt evenzeer over kennis van het einddoel als van wat op het einddoel gericht is. — Nulla ... scientia probat suum subiectum, s. THOMAS, COMM. IN I | PHYSIC, LECT.
I, N° 4, Geen enkele wetenschap bewijst haar subjekt. — Veritas ... scientiae mensuratur a scibili, S. THOMAS, COMM. IN V METAPHYS. LECT. 17, De waarheid der wetenschap wordt aan het weetbare getoetst. — A on debet ... de scientiarum principals quaeri, quamobrem sint, sed unurnquodque principium per seipsum debet esse fide dignum, ARISTOTELES, 1 TOPIC, C. I; 100, B, 20, Omtrent de beginselen der wetenschappen dient niet onderzocht te worden waarom ze zijn maar elk beginsel moet uit uit zich zelfgeloofwaardig zijn. — Tunc est scientia completa in actu, quando pervenitur per resolutionem ad distinctam cognitionem propositionum et elementorum, s. THOMAS,COMM. IN I PHYSIC. LECT. I, N° 7, Een wetenschap is metterdaad volledig wanneer men dank zij herleiding tot duidelijke kennis van stellingen en bestanddeelen komt. — Si aliquis imperfecte habeat scientiam ut de facili possit ipsam amittere, magis dicitur disponi ad scientiam quarn scientiam habere, S. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 49, A. 2, AD 3, Wanneer iemand op onvolmaakte wijze wetenschap bezit, zoodanig dat hij haar gemakkelijk kan kwijt geraken, dan wordt eerder gezegd dat hij tot wetenschap geschikt is, dan dat hij haar bezit. — Scientia a posteriori, Wetenschap uit de feiten. Scientia a priori, Wetenschap uit de beginselen. Scientia analytica, Ontledende wetenschap. Scientia auxiliaris, Hulpwetenschap. Scientia ethica, Zedekundige wetenschap. Scientia experimentalis, Ervaringswetenschap, proefondervindelijke wetenschap. Scientia falsa, Valsche wetenschap. Scientia imperfecta, Onvolmaakte wetenschap. Scientia inferior, Lagere wetenschap. Scientia inquisitiva, Vorschende wetenschap. Scientia iudicativa, Oordeelende wetenschap. Scientia iuris, Rechtswetenschap. Scientia liberalis, Vrije wetenschap. Scientia mathematica, Wiskundige wetenschap. Scientia metaphysica, Metaphysische wetenschap. Scientia moralis, Zedewetenschap, VAN OORSCHOT 26. Scientia naturalis, Natuurwetenschap. Scientia oeconomica, Huishoudelijke wetenschap. Scientia particularis, Bizonderc wetenschap. Scientia perfecta, Volmaakte wetenschap. Scientiae physicae experimentales, Proefondervindelijke natuurwetenschappen. Scientia politica, Staatkunde. Scientia practica, Praktische wetenschap. Scientia practica secundum quid, Theoretisch-praktische wetenschap. Scientia practica simpliciter, Louter praktische wetenschap. Scientia principalis, Hoofdwetenschap. Scientia propter quid, Beginselwetenschap. Scientia quia, Feitenwetenschap. Scientia rationalis, Redewetenschap. Scientia recta, Juiste wetenschap. Scientia servilis, Dienende wetenschap. Scientia speculativa, Bespiegelende wetenschap. Scientiae speculativae ut patet in principio Metaphysicorum, sunt de illis quorum cognitio quaeritur propter seipsam, S. THOMAS, COMM. IN BOETHII DE TRINIT. Q. 5, A. I, AD 2, Bespiegelende wetenschappen zijn, zooals bij het begin der Metaphysiek blijkt, wetenschappen die dat betreffen waarvan de kennis om zich zelf gezocht wordt. — Oportet scientias speculativas dividi per differentias speculabilium, inquantum sunt speculabilia, s. THOMAS, COMM.
IN BOETHII DE TRINITATE Q. 5, A. I, C., Bespiegelende wetenschappen moeten naar de verschillende soorten van bespiegelingsvoorwerpen als zoodanig beschouwd, worden ingedeeld. — Secundum ordinem remotionis et a materia, et a motu scientiae speculativae distinguuntur, s. THOMAS, COMM. IN BOETHII DE TRINITATE Q. 5, A. I, C., Bespiegelende wetenschappen worden ingedeeld naar de mate waarin ze van stof en beweging verwijderd zijn. — In speculativis scientiis nihil aliud quaeritur quam cognitio generis subiecti, in practicis autem scientiis intenditur quasi finis constructio ipsius subiecti, s. THOMAS, COMM.
IN I ANAL. POST. LECT. 41, N° 7, Bij bespiegelende wetenschap wordt niets anders nagestreefd dan kennis van den soorteljken aard van het subjekt, bij praktische wetenschap echter wordt vervaardiging van het subjekt tot doel gesteld. — Scientia speculativa secundum quid, Praktischbespiegelende wetenschap. Scientia speculativa simpliciter, Louter bespiegelende wetenschap. Scientia stricte dicta, Eigenlijke wetenschap. Scientia subalternans, Beurtschikkende wetenschap. Scientia subalternata, Gebeurtschikte wetenschap. Scientia superior, Hooger wetenschap. Scientia suprema, Hoogste wetenschap. Scientia universalis, Algemeene wetenschap. Scientia vera, Ware wetenschap.
2. Verstandelijke kennis. Nec omnino univoce nec pure aequivoce nomen scientiae de scientia Dei et nostra praedicalur, sed secundum analogiam, s. THOMAS,
QUEST. DISP. DE VERITATE Q. 2, A. 11, C., « Verstandelijke» kennis wordt eigenlijk noch op éénzinnige, noch op dubbelzinnige wijze van Gods kennis en van de onze gezegd, maar wel op deelsgeljkende wijze. — In scientia quidern et sensu est relatio realis, secundum quod ordinantur ad sciendum vel ad sentiendum res, s. THOMAS, SUM.|THEOL. 1, Q. 13, A. 7, C., Er bestaat een werkelijke betrekking van de verstandelijke en zinnelijke kennis tot het verstandelijk of zinnelijk gekende, THEOL. SUM. V.
D. H. THOMAS V. AQUINO I, 333-34. — Scientia absoluta, Volstrekte kennis. Scientia adquisita, Verworven kennis. Scientia angelica, Engellijke kennis. Scientia approbationis, Goedkeurende kennis. Scientia beata, Hemelsche kennis. Scientia causalis, Veroorzakende kennis, teweegbrengende kennis. Scientia certa, Zekere kennis. Scientia comprehensiva, Begrijpende kennis. Scientia coniecturalis, Gissende kennis. Scientia connaturalis, Gelijkaardige kennis. Scientia demonstrativa, Betoogende kennis. Scientia dialectica, Waarschijnlijke kennis. Scientia discursiva, Redeneeringskennis. Scientia divina, Goddelijke kennis. Scientia experimentalis, Ervaringskennis. Scientia humana, Menschelijke kennis. Scientia imperfecta, Onvolmaakte kennis. Scientia improbationis, Afkeurende kennis. Scientia incerta, Onzekere kennis. Scientia incohata, Aanvankelijke kennis. Scientia indemonstrabilis, Onbetoogbare kennis. Scientia infusa, Ingestorte wetenschap, POTTERS IV, 15. Scientia innata, Aangeboren kennis. Scientia intuitiva, Inzichtelijke kennis. Scientia media, Middelkennis. Scientia moralis, Kennis der zedeleer. Scientia naturalis, Natuurkennis. Scientia perfecta, Volmaakte kennis. Scientia simplex, Enkelvoudige kennis. Scientia simplicis intellegentiae, Kennis van eenvoudig begrijpen. Scientia speculativa, Bespiegelende kennis. Scientia visionis, Kennis van aanschouwing, schouwende kennis.
