Latijns-Nederlandsch Lexicon

Stephanus Axters (1937)

Gepubliceerd op 26-11-2020

AGENS

betekenis & definitie

I. Ww.

Werkend, handelend. 2. Zst. nw. Doener, MEYER 272; dader, JANSSENS, HET MENSCHGEWORDEN WOORD 171, werkende oorzaak (Tgd PATIENS, Lijder). Agens ex tota potentia producit optime, De dader die met zijn heele vermogen werkt werkt ook op de voortreffelijkste wijze.Agens est nobilius patiente, s.THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 79, A. 2,ARG. 3, Degene die handelend optreedt is voortreffelijker dan degene die ondergaat.Omne agens ag(i)t in quantum actu est, s. THOMAS, SUM. C. GENT. I, 73, Elke dader handelt in zoover hij metterdaad is. — Agens ... agit per suam formam et non per suam maleriam, S. THOMAS, COMM. IN II DE ANIMALECT. 24, De dader werkt door zijn vorm en niet door het stoffelijk aandeel in hem.Omnia agentia necesse est agere propter finem, s. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 1, A. 2, c., Elken dader moet het bij het handelen om een doel te doen zijn. — Omne agens agit propter bonum, Elke dader heeft bij het handelen iets goeds voor.Omne agens agit sibi simile, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 3, A. 3, ARG. 2, Ieder werkend wezen brengt zijns gelijke voort, THEOL. SUM. I, 68. — Agens ad hoc agit, ut similitudinem suam in aliud inducat, S. THOMAS, QU. DISP. DE ANIMA A. 13, C., De dader beoogt bij het handelen een ander zijn gelijkenis in te storten. — Aliquod agens, in quantum sua virtute producit aliquam formam, ad quam sequitur corruptio et defectus, causat sua virtute iltam corruptionem et defectum, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 49, A. 2, c., In zoover een dader door eigen kracht een vorm tot stand brengt waarop het teniet gaan en in gebreke blijven van een ander vorm volgt, brengt hij ook die vernietiging en dat in gebreke blijven teweeg. — Quodcumque agens est praesens tantum uni suorum effectuum, S.THOMAS, SUM. C. GENT. III, 68, Elke dader staat alleen met één onder zijn uitwerkselen in verbinding. — Non datur agens sine patiënte, Niets kan handelend optreden zonder dat iets anders ondergaat.Ex qualibet particulari operatione propria tota virtus agentis demonstratur, Aan elke afzonderlijke eigen handeling blijkt de heele kracht van den dader. — Agens unum, in quantum est unum, immediate non producit nisi unum, Eén dader kan, in zoover hij één is, rechtstreeks alleen één uitwerksel teweeg brengen. — Agens aequivocum, Gelijknamig doener, ongelijksoortige werkende oorzaak. Agens analogicum, Deels gelijkende dader. Agens artificiale, Kunstmatige werkende oorzaak. Agens consubstantiale, Medezelfstandige werkende oorzaak. Agens contractum, Beperkt dader. Agens corporale, Lichamelijke werkende oorzaak. Agens corporeum, Lichamelijke werkende oorzaak. Agens creatum, Geschapen werkende oorzaak. Agens deficiens, In gebreke blijvend dader. Agens divinum, Goddelijke werkende oorzaak. Agens exterius, Uiterlijke werkende oorzaak. Agens finitum, Eindige werkende oorzaak. Agens immediatum, Onmiddellijk werkende oorzaak. Agens imperfectum, Onvolmaakte dader. Agens incorporeum, Onlichamelijke werkende oorzaak. Agens indeterminatum, Onbeperkte werkende oorzaak. Agens inferius, Lagere werkende oorzaak. Oportet ... quod actio inferioris agentis non solum sit ab eo per virtutem propriam, sed per virtutem omnium superiorum agentium, S. THOMAS, SUM. C. GENT. III, 70, De handeling van een lagere werkende oorzaak komt niet alleen dankzij de kracht eigen aan laatstgenoemde, maar ook door toedoen van de kracht van alk hoogere werkende oorzaken van haar voort. Agens instrumentale, Werktuigelijk werkende oorzaak. Agens insufficiens, Ontoereikende werkende oorzaak. Agens intellectuale, Verstandelijke werkende oorzaak. Agens interius, Innerlijke werkende oorzaak. Agens materiale, Stoffelijke werkende oorzaak, Agens minus principale, Minder voornaam dader. Agens naturale, Natuurlijke dader. Agens organicum, Bewerktuigde werker. Agens particulare, Bizondere werker. Si consideremus supposita agentia, quodlibet agens particulare est immediatum ad suum effectum. Si autem consideremus virtutem qua fit actio, sic virtus superioris causae erit immediatior effectui quam virtus inferioris, s. THOMAS, QU. DISP. DE POTENTIA Q. 3, A. 7, c., Gaat het om de verschillende daders, dan staat elke afzonderlijke dader in onmiddellijke verbinding met zijn uitwerksel-, gaat het integendeel om de kracht waardoor de handeling geschiedt, dan staat de kracht van een hooger oorzaak op rechtstreekscher wijze met het uitwerksel in verbinding dan wel dege van een lagere oorzaak.Agens perfectum, Volmaakte dader. Agens physicum, Physische dader. Agens primarium, Hoofddader, hoofdwerker, voornaamste doener. Agens primum, Eerste doener. Omne agens, excepto primo agente, insuo opere indiget subiecto, quod sit susceptibile suae actionis, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 115, A.I, ARG. 2, Met uitzondering van den eersten dader heeft elke dader bij het handelen een subjekt noodig dat gijn inwerking zal ontvangen.Agens principale, Voornaamste werkende oorzaak, hoofddader, DE COCK, OVER DE MENSCHELIJKE DADEN 46. Vircus principalis agentis habet permanens et completum esse in natura, s.THOMAS, SUM. THEOL. III, Q. 62, A. 4, C., De kracht van de bewerkende oorzaak is van duurzamen aard en volkomen, THEOL. SUM. XXII, 70. — Agens propinquum, Nabije werker. Agens proprium, Eigen werkende oorzaak. Agens proximum, Naaste werker. Agens remotum, Afgelegen werkende oorzaak. Agens secundarium, Ondergeschikte werker. Agens sufficiens, Volstaande werker. Agens superius, Hooger werker. Agens supernaturale, Bovennatuurlijke werker. Agens supremum, Hoogste werker, opperste werker, hoogste werkende oorzaak. Agens universale, Algemeene werker. Agens univocum, Eennamig, eenzinnig, eensduidig, gelijksoortig werker. Agens voluntarium, Willijk werker.