Scheldwoordenboek

Marc de Coster (2007)

Gepubliceerd op 02-01-2020

tofelemoon, toffelemoon

betekenis & definitie

(zuivere) katholiek. Tofel is Jiddisch voor ‘oud’.

Hier is het echter een samenstelling van tofel (in de betekenis van ‘tweederangs’) en emoene (geloof) en kan het dus slaan op bijgeloof. Je kunt het woord ook opvatten als ‘aanhanger van het "oude" geloof’.

Een andere betekenis voor tofelemoon was aan het begin van de twintigste eeuw gebruikelijk onder veehandelaren. De expert op het gebied van het Bargoens J.G.M.

Moormann tekende het woord ook op op de Overijsselse paardenmarkten in de betekenis van ‘zwak in de knieën’. Bekend was de uitdrukkingloos is tofelemoon.

Dit sloeg dan op een paard dat door de knieën ging: een verwijzing naar het veelvuldig knielen tijdens de roomskatholieke eredienst. Ex-uitgever Martin Ros bestempelde zichzelf in de jaren negentig als een ex-neotofelemoon.

Hij bedoelde daarmee dat hij het katholicisme had afgezworen maar in zijn gedrag, voorkeuren e.d. nog steeds de kenmerken droeg van dit geloof. In het Amerikaanse slang spreekt men van een mackerel snapper; Holy Joe; creeping Jesus; Roman candle.

Fransen hebben het over een calotin; rat d’église; cul-béni; grenouille de bénitier; punaise de sacristie. De Beer & Laurillard vermelden reeds tofelemonenschool in de betekenis van ‘rooms-katholieke kerk’.Tofelemones, een Roomse; ‘tovele moonse’ of ‘tofele mone jaiki soele’, Roomse kerk (lees: jaski of soele). (Henry Roskam, Boevenjargon, 1948)

Een tofelemoon daar wordt een katholiek mee aangeduid, niet? (Willem van Iependaal, Volkstaal en volkshumor, 1956)

Maar ja, ik ben dan ook geen overspannen kunsthistorica, karakterloze museumambtenaar, streberige tofelemoon... (Jan Cremer, Logboek, 1978)