Vanaf de 13de eeuw ontstonden er in de Nederlanden schildersgilden. Deze gilden waren vernoemd naar hun beschermheilige: Sint Lucas.
Lucas was volgens het verhaal behalve evangelist ook schilder. Zonder het gildelidmaatschap mocht een schilder zijn beroep niet uitoefenen. De gildeleden moesten zich aan kwaliteitseisen en prijsbepalingen houden, maar konden ook aanspraak maken op sociale voorzieningen. Er ontstond een uitgebreid leerlingenstelsel. Alleen een volleerd 'meester' kon lid worden van een gilde. Bij het Sint-Lucasgilde hoorden zowel ambachtelijke (huis)schilders als kunstschilders. Vanaf de 17de eeuw begonnen de kunstenaars zich steeds meer af te zetten tegen de 'grofschilders'.
