Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 06-08-2022

UIT ZIJN VEL SPRINGEN

betekenis & definitie

Het komt wel eens voor dat de ene zegswijze de andere als onvermijdelijke consequentie heeft. Zo zal het feit dat IEMAND ZICH DIK MAAKT ertoe leiden dat hij vroeg of laat UIT ZIJN VEL zal SPRINGEN.

In beide gevallen is hij boos. Fysiek gesproken kun je pas uit je vel springen nadat je je dik gemaakt hebt, maar in overdrachtelijke zin luistert het zo nauw niet. Iemand die boos is zwelt op, als we ons idioom mogen geloven. Dat blijkt ook uit een uitdrukking als barsten van spijt. Overigens kon je in vroeger tijd ook door andere oorzaken dan woede uit je vel barsten. In de zestiende eeuw kon iemand zeggen: ‘Ic springhe van vare (= angst) uut den veile’, en in zijn gedicht ‘Hofwijck’ springt Constantijn Huygens zelfs uit zijn vel van vreugde.Altijd gedacht dat iemand die UIT ZIJN SLOF SCHIET, zijn pantoffels verwisselde voor een wat dynamischer ogend schoeisel? In werkelijkheid betekende slof hier iets totaal anders, namelijk ‘getreuzel, traagheid’. De uitdrukking betekent tegenwoordig meestal ‘driftig worden’. Het woord slof is in de genoemde betekenis te herkennen in het hedendaagse woord versloffen (‘je moet je zaken niet laten versloffen’).

Oorspronkelijk was de uitdrukking niet ongunstig bedoeld. Iemand die uit zijn slof schoot, gaf bijvoorbeeld een onverwacht groot cadeau, kookte buitengemeen lekker of plaatste een geestige opmerking. In een verhaal uit het eind van de negentiende eeuw wordt van een personage gezegd: ‘Die kan zoo orisineel uit z’n slof schiete, dat ie de heele boel an ’t lachen maakt.’ Later is men wel eens gaan denken dat die slof waaruit iemand schoot, een pantoffel was. De pantoffel is nu eenmaal een symbool van huiselijke bedaardheid. En zo kon er een nieuwe variant ontstaan: uitje klomp schieten.