De uitdrukking 'zijn neus ophalen' betekent dat men hetgeen waarmee hij of zij wordt geconfronteerd, minderwaardig acht. Wanneer iemand ergens 'zijn neus voor ophaalt', wordt dit over het algemeen als een hooghartig gebaar opgevat.
De uitspraak "hij haalt zijn neus ervoor op" kan bijvoorbeeld over iemand worden gedaan wanneer deze persoon een bepaalde klus weigert te doen uit superieure gevoelens. Over het algemeen wordt het gezegde dan ook geassocieerd met arrogantie. Letterlijk betekent "de neus ophalen" het opsnuiven van overtollig slijm door de neus.
De uitspraak is gebaseerd op het gebaar waarbij men de neus in de lucht steekt en snuift. Zowel in de Nederlandse cultuur als vele andere culturen staat dit gebaar symbool voor minachting. De reden hiervoor is naar alle waarschijnlijkheid dat het demonstratief in de lucht steken van de neus en het maken van snuivende geluiden, duidt op het negeren van een situatie of persoon. Wanneer iemand in de lucht kijkt en snuift kan hij of zij immers niet zien of horen wat er 'beneden' hem of haar gebeurt. Deze vorm van negeren wordt als minachtend ervaren; de persoon in kwestie minacht een situatie of persoon en voelt zich te goed om hier woorden aan vuil maken.
