Ironie is een bepaald stijlfiguur met de bedoeling om mild te spotten. Vaak bedoelt de spreker of schrijver het tegenovergestelde van wat hij zegt of schrijft.
Ironie wordt niet gebruikt met de intentie om iemand te kwetsen. Andere stijlfiguren, zoals sarcasme en understatement kunnen helpen om het verschil tussen het gezegde en het bedoelde uit te drukken. Ook gezichtsuitdrukkingen en intonatie kan extra hints geven voor de verstaander om te laten doordringen dat de uitspraak niet letterlijk bedoeld is.
Ironie wordt in het Frans ook wel eens ‘l’arme du faible’ genoemd, wat ‘het wapen van de zwakke’ betekent. Hiermee wordt bedoeld dat de zwakken hun mening kunnen geven zonder dat het voor iedereen overduidelijk is en daardoor gevaarlijk wordt voor de zwakken.
Er zijn verschillende uitingsvormen van ironie in de taal. Dit zijn: omkering, waarbij precies het tegenovergestelde wordt gezegd dan bedoeld wordt. De tweede uitingsvorm is overdrijving, waarbij met opzet dingen worden vergroot waardoor het in het bespottelijke wordt gedreven. De derde is het understatement, wat het verzwakken van een mededeling is. De vierde is niet-passend woordgebruik, waarmee een onverwachte verschuiving in woordgebruik plaatsvindt.
Ook gebeurtenissen kunnen als ironisch worden gezien. Vaak zijn dit gebeurtenissen waarbij er een sterk contrast is tussen het feitelijke gebeurde en de verwachting van iets. Voorbeelden zijn uitvinders die dood gaan door hun eigen uitvinding, een brandweerkazerne die afbrandt of een dokter die succesvol kanker geneest, maar later sterft aan kanker.
