Chauvinisme is een buitensporige conditie van vaderlandsliefde (patriottisme). De toewijding voor het eigen land is zo aanzienlijk dat er een ‘blinde liefde’ optreedt en kritiek op de eigen kring niet of nauwelijks wordt geduld of aangenomen.
Als een persoon als chauvinistisch wordt bestempeld, hemelt hij of zij het eigen land, volk, taal, regio of afkomst op. Eigenschappen of kenmerken vanuit de eigen omgeving worden geïdealiseerd en negatieve punten worden juist geëlimineerd. Kritiek op de eigen afkomst vindt niet of in slechts beperkte mate plaats. Mensen die afkomstig zijn uit een andere omgeving of een andere taal bezitten, worden bovendien vaak als minderwaardig gezien.
Iemand die chauvinistisch is, kent kort gezegd een obsessie met betrekking tot de eigen omgeving. Hij of zij is zeer ingenomen met de eigen afkomst. In de nabije kring voelt men dan ook een grote vorm van saamhorigheid. Anderen die niet onder deze noemer vallen, krijgen te maken met superioriteit.
Chauvinisme is afkomstig uit het Frans en vindt zijn oorsprong bij Nicolas Chauvin, die leefde in het begin van de negentiende eeuw. Chauvin was een veteraan in dienst van het leger van Napoleon. De man kende een blinde toewijding en overdreven eerbied voor Napoleon. In het Franse volkstoneel werd Chauvin daarvoor regelmatig bespot.
Chauvinisme gaat dus een stap verder dan simpelweg de liefde voor het vaderland. Waar vaderlandsliefde (of patriottisme) doorgaans geen negatieve connotatie kent, is dat bij chauvinisme wel het geval. Daarnaast hoeft patriottisme geen vijandigheid te kennen tegen andere landen, volkeren, talen of regio’s. Dit komt wel bij chauvinisme voor.
