Radboud Universiteit

Brede en internationale onderzoeksuniversiteit.

Gepubliceerd op 10-12-2015

Maria van Gelre

betekenis & definitie

Maria van Gelre (ca 1365 – 1427) was een Franse prinses die opgroeide als Maria d’Harcourt. De latere hertogin van Gelre liet aan het begin van de vijftiende eeuw een bijzonder gebedenboek maken dat geldt als de grootste kunstschat uit middeleeuws Gelderland.

Maria d’Harcourt was de dochter van Jean VI, graaf van Aumâle en Catherine de Bourbon. Ze was het nichtje van dichter Charles d’Orleans en Jean de Berry, boekenliefhebber en opdrachtgever van de Gebroeders van Limburg. In 1405 trouwde Maria met Reinoud IV, hertog van Gelre. Hoewel het huwelijk werd gearrangeerd om wettelijk nageslacht te verzorgen – Reinoud had twee bastaardkinderen – bleef het kinderloos.

Tijdens haar periode in Gelre (het huidige Gelderland en Noord-Limburg) gaf Maria opdracht tot het maken van een omvangrijk gebedenboek; een boek vol gebeden. Kopiist Helmich die Lewe legde in 1415 de laatste hand aan het boek, vermoedelijk na jaren werk. Het boek is geschreven in Arnhem en geïllustreerd in Nijmegen en wordt beschouwd als kunsthistorische schakel tussen de Nederlandse en Franse laatmiddeleeuwse kunst. Het werd opgetekend in een sterk Nederduits gekleurde taal – terwijl het Latijn toen veel gebruikelijker was. Het boek telt ruim 900 bladzijden, een geïllustreerde kalender, ongeveer honderd miniaturen en talrijke kleine drôlerieën (humoristische versieringen).

In 2015 startte met succes een crowdfunding project om het 600 jaar oude boek te restaureren en beschikbaar te maken voor onderzoek. Lange tijd lag het opgeborgen in de Berlijnse staatsbibliotheek. Het wordt wel eens getypeerd als ‘famous but unknown’. Onderzoek moet meer inzicht geven in Maria’s leven, de vroege geschiedenis van de Nederlandse kunst, de religieuze cultuur rond 1400 en het culturele klimaat begin 15e eeuw.

Reinoud overleed in 1423 en Maria hertrouwde in 1426 met Adolf van Berg, hertog van Gulik. Een jaar later overleed ze.