Een spreekwoord is een korte, krachtige uitspraak die een (volks)wijsheid of een waarheid bevat.
Volkswijsheden in de vorm van spreekwoorden bestaan al eeuwen. Ze verschillen in elke taal. Zo kan men Nederlandse spreekwoorden niet vertalen in andere talen. "The apple doesn't fall far from the tree" herkennen ze in Engelstalige landen dus niet als een spreekwoord. De wijsheden in de spreuken zijn echter wel universeel. Zo kent het Engels voor het Nederlandse "Oost West, Thuis Best" de Engelse spreuk "Home sweet home".
Naast gewone spreekwoorden bestaan er ook apologische spreekwoorden, ook wel zeispreuk of wellerisme genoemd. Vaak is de levenswijsheid van een apologisch spreekwoord spottend, of werkt de relativering als een mop, zoals in: "Een ei is een ei", zei de boer en hij greep naar het dikste.
De Nederlandse spreekwoorden vormden voor Pieter Brueghel de inspiratie voor zijn schilderij 'Nederlandse Spreekwoorden', gemaakt in 1559, waarin hij tenminste 125 Nederlandse spreekwoorden en gezegden verwerkt heeft. Sommigen van die spreekwoorden worden tegenwoordig nog steeds gebruikt.
Bekende voorbeelden van Nederlandse spreekwoorden zijn:
Appels voor citroenen verkopen. - Iemand oplichten.
De koe bij de horens grijpen. - De zaak aanpakken.
Je kunt nooit weten hoe een koe een haas vangt. - Je weet nooit hoe het onmogelijke toch waar kan worden.
