Gepubliceerd op 21-06-2017

Grijs

betekenis & definitie

1. dat is al te-,da’s heel erg, schandalig, bar. Maak het nou niet te grijs is ‘maak het niet te bont. De herkomst is onduidelijk.

2. de grijze golf,het stijgend aantal bejaarden. Perscliché en modieuze uitdr. Sinds beginjaren negentig.

De Grijze Golf is niet van het dociele soort, maar stelt - gezond van lijf en leden en vaak met een redelijk inkomen - steeds hogere, maar ook specifieke eisen aan wat er te koop is. (De Volkskrant, 27/06/92)

Sinds de dagen van Brinkman (minister van WVC midden jaren tachtig) wordt de ‘grijze golf als een kostbare epidemie gezien. (Trouw, 13/05/94)

Spannende tijden - maar wie zijn weer de pineut? De ouderen, de grijze golf, die reikhalzend hebben uitgekeken naar het moment dat ze rustig op hun snorfietsje een prettig tochtje kunnen maken. (Vrij Nederland, 15/07/95)

3. grijze gehaktbal,scheldwoord voor een slappeling, sufferd; iemand zonder ruggegraat; een lamzak, iemand die nooit duidelijk zegt wat hij meent. Vaak verkort tot gehaktbal.Het woord werd in 1974 voor het eerst gebruikt tijdens het televisieprogramma ‘Het Grote Ongenoegen’, naar een tekst van Dimitri Frenkel Frank. Deze ondervroeg Ton van Duinhoven in diens rol van ontevreden burger. Het ‘mannetje’ kwam getuigen van zijn ongenoegen. Volgens hem waren er steeds minder mensen en steeds meer gehaktballen.In het verdere verloop van het gesprek werd de uitdr. versterkt tot grijze gehaktbal.Weken na de uitzending kon men in de pers deze ben. nog tegenkomen. Het televisieprogramma had ook nog andere creaties geleverd, zoals deHaagscheheer en de Turkse gastarbeider,maar die waren lang niet zo spraakmakend als het intussen (vooral in jeugdige kringen) ongemeen populaire grijze gehaktbal.Waarschijnlijk heeft Dimitri Frenkel Frank het woord ontleend aan het Amerikaanse slang, waarin meatballof meathead sinds de Tweede Wereldoorlog in ongeveer dezelfde zin gebruikt wordt. Archie Bunker nam het woord vaak in de mond tijdens het in dezelfde periode lopende ‘All in the Family’, een comedyserie die half Nederland aan de buis gekluisterd hield.

De uitdr. grijze gehaktbalheeft zeker niets te maken met de bal gehakt(scheldwoord voor een werkwillige tijdens een staking. Al bij Jan Mens, Er wacht een haven(1950)). Volgens de auteur gingen Nieuwendammers tijdens een havenstaking niet naar huis, maar bleven ze dag en nacht op de kaai. Ze sliepen in een loods, in het stro. En ze kregen gratis eten: hutspot en gehakt. Wel zien we in deze bal gehakteen minachtende toepassing voor de bet. ‘slappeling’, nl. ‘iemand die buigt voor de werkgever’.

Onze grijze gehaktbalis van veel latere datum. Wat is een grijze gehaktbal? Dat is een rechter die niet opvalt door originaliteit, door een hoogst persoonlijke stempel. (Vrij Nederland, 21/12/85)

Voor je het weet zitje als de zoveelste grijze gehaktbal aan de tafel. (De Volkskrant, 23/11/90)

... het deel van het Genesiskamp, dat is afgehaakt sinds de grijze gehaktbal Phil Collins het in deze formatie voor het zeggen heeft. (Oor, 11/01/92)

Wat dat betreft is het vooroordeel van de grijze politieke gehaktballen tegen ook eigen jongeren te groot. (De Volkskrant, 16/11/93)