de -e burger
in deze verbinding, evenals in calculerend gedrag; calculerende tijdgeestenz., heeft het woord calculereneen betekenisontwikkeling ondergaan van neutraal naar ongunstig. Tegenwoordig bet. het zoveel als ‘in eigen voordeel berekenen’; meer bepaald ‘de staat oplichten met een uitkering of subsidie; in het zwart bijklussen’. CDA-mi- nister Hirsch Ballin (in het kabinet-Lubbers- Kok) heeft de uitdr. calculerende burgerweliswaar populair gemaakt, maar in feite werd ze gemunt door Godfried Engbersen, sociologisch onderzoeker van het gedrag van bijstandstrekkers (zie citaat ‘HP/De Tijd’, 04/02/94).
De meesten van de onderzochte minima hadden een creatieve manier gevonden om het inkomen wat aan te vullen. De calculerende burger uit de sociologische handboekjes in topvorm. (HP/De Tijd, 05/03/93)
Die verandering is natuurlijk opgevallen en blijkbaar wordt ze door velen ervaren als bedreigend. Want die sfeer hangt er rond het begrip ‘calculerende burger’. Het wordt vaak niet gebruikt in bewonderende zin, maar in de negatieve bet. van berekenend, solistisch, egoïstisch zelfs. (De Volkskrant, 20/03/93)
Er bestaat tegenwoordig een ‘calculerende burger1. Zijn er ook steeds meer calculerende agenten? En ik bedoel niet eens: corrupt, maar agenten met iets meer begrip voor misdaad. (Vrij Nederland, 24/04/93)
Waar hij zich bovenal aan ergert, is de ontdekking van de Haagse politici van de ‘calculerende burger1 die allereerst aan zichzelf denkt en niet meer aanspreekbaar is op solidariteit met anderen. (Trouw, 21/05/93)
Jongeren moeten tot nederigheid geranseld worden. Anders groeien ze op tot calculerende, verin- dividualiseerde burgers, die proberen een zo aangenaam mogelijk leven te hebben. (Oor, 12/06/93) Probleem is echter dat velen geen uitgeputte en uitgehongerde verschoppelingen zijn, maar calculerende wereldburgers die uit economische motieven om toelating tot Nederland verzoeken. (Elsevier, 17/07/93)
Godfried Engbersen, sociologisch onderzoeker aangaande het gedrag van bijstandstrekkers en uitvinder van de term ‘calculerende burger, noemde tegenover NRC Handelsblad de volledige werkgelegenheid een ‘illusie’. (HP/De Tijd, 04/02/94)
Er is nu ook de calculerende burger als vertraagd antwoord op de jaren zestig. (Elsevier, 21/05/94)
