Gepubliceerd op 29-12-2016

maternale deprivatie

betekenis & definitie

Een syndroom waarbij er sprake is van een groei- en ontwikkelingsstoornis die veroorzaakt wordt door een bewust of onbewust ernstig tekort aan moederlijke (verzorgings)aandacht en warmte op jonge kindleeftijd. De meeste kinderen, jonger dan twee jaar, die niet in staat zijn zich voorspoedig te ontwikkelen is dit niet te wijten aan een ziekte. In de meeste gevallen is sprake van een ernstig tekort in verzorging en aandacht, sprake van armoede, kindermishandeling en ernstig ouderlijk gemis aan opvoedkundige kennis. Onder het achterblijven van de voorspoedige ontwikkeling van een kind wordt verstaan: onvoldoende in gewicht aankomen, onvoldoende in lichaamslengte toenemen en het niet of onvoldoende voldoen aan de natuurlijke ontwikkelingsstadia.

Bij dit syndroom is de moeder vaak niet in staat, als belangrijkste verzorger van het kind, te zorgen voor normaal lichamelijk- en oogcontact. Het geen een basisvoorwaarde is voor een natuurlijke kindontwikkeling. Factoren die hierbij meespelen zijn: jonge leeftijd van de moeder, ongewenste zwangerschap, lage opleiding, lage sociaal economische status, afwezigheid van een vader, gemis sociaal netwerk (familie, vrienden), psychiatrische ziekte zoals een ernstige postnatale depressie en verslavingsproblematiek.
Op het terrein van maternale deprivatie is veel onderzoek gedaan zoals de bakermat voor dit begrip de belangrijke hechtingsonderzoeken van John Bowbly in Engeland.
Tegenwoordig denk men wel wat genuanceerder over de invloed van deprivatie in de jeugd zoals mag blijken uit het werk van M. Rutter (1991):
1. Onderzoek heeft aangetoond dat voor kinderen relaties met anderen, naast hun moeder, belangrijk zijn.
2. Belangrijk is dat in onderzoek bij herhaling wordt gevonden dat veel kinderen niet beschadigd zijn door deprivatie
3. Het oude scenario van kritische ontwikkelingsfasen en het grote belang van de eerste jaren is opnieuw in discussie en wordt opnieuw onderzocht. Er is ondubbelzinnig aangetoond dat alle fasen in iemands leven van belang zijn.
4. De eerste jaren na de geboorte zijn vooral van belang voor het leren hechten en de sociale ontwikkeling.
Maternale deprivatie bij dieren is onder andere uitgebreid onderzocht door H.F. Harlow (1906-1981).