Determinisme is een filosofische opvatting dat elk feit door zijn oorzaken volledig bepaald is. Op het vlak van het menselijke gedrag houdt het determinisme een ontkenning in van de menselijke wilsvrijheid. Als een samenleving helemaal vanuit de cultuur verklaard wordt noemen we dit cultureel determinisme. Antropologen en cultureel psychologen duiden het gedrag van mensen vaak aan de hand van culturele verklaringen. Ze proberen een verklaring te vinden welke rol cultuur speelt in een samenleving. Een verklaring vanuit één gezichtpunt doet niet recht aan de complexiteit en wilsvrijheid van mensen, zowel individueel of als groep en is ook niet wetenschappelijk te onderbouwen.
De cultuur waarin mensen opgevoed worden en leven, is essentieel om zich te ontplooien en richting te geven aan hun levensverwachtingen en kan gezien worden als een natuurlijk en noodzakelijk onderdeel van hun mens zijn. Cultuur is daarom wel degelijk sterk bepalend (deterministisch) voor mensen.
Een nadeel van cultureel determinisme is bijvoorbeeld dat een culturele component van een sociaal conflict overbelicht kan worden. Tegenwoordig in 2008 zouden we dat in Nederland het Wilders-effect kunnen noemen. Het uitgangspunt dat een bepaalde cultuur (zoals Turks of Marokkaans) door het waarnemen van de negatieve feiten die men ervaart met personen uit deze cultuur, generaliserend en bepalend zijn voor iedereen die tot deze cultuur behoort.
Het internalisatieproces, voorstellingsvermogen en de afgeleide stellingnamen bij mensen wordt naast hun cultuur beïnvloed door diverse andere belangrijke factoren, die steeds weer een uitdaging zijn voor nader onderzoek. Onderzoek waarin voor cultureel determinisme niet echt plaats is, omdat dit in strijd is met de menselijke vrijheid, waardigheid en het wetenschappelijk antropologisch denken.
