Men ziet de Universiteit van Chicago als ontstaansbron voor het functionalisme, met als belangrijkste grondleggers John Dewey (1859-1952), James R. Angell (1869-1949) en William James (1842-1910).
Theoretisch is het functionalisme gebaseerd op de biologische oriëntatie van het Darwinisme en het werk van John Dewey (RS-responstheorie). Belangrijke kenmerken van het functionalisme zijn het nogal biologisch gericht onderzoek naar het menselijke functioneren, als tegenreactie op het 'Structuralisme' van Wundt, en een poging om de psychologische onderzoekspraktijk te objectiveren. Samenvattend kan men zeggen dat het functionalisme probeert te onderzoeken hoe de mens zich teleologisch optimaal kan aanpassen op zijn omgeving.
Bij de stichting van de universiteit te Chicago werd John Dewey de leiding toevertrouwd van de filosofie-psychologie afdeling. John Dewey is als filosoof, pedagoog en psycholoog te beschouwen als een van de meest veelzijdige Amerikaanse functionalisten. Hij verzamelde hier veel leerlingen om zich heen, zodat er gesproken kan worden van de Chicago school. Bovendien leidde hij er het pedagogisch seminarium.
De latere behaviorist J.B. Watson volgde colleges filosofie bij John Dewey maar beweerde dat hij hem nooit had begrepen. Watson haalde zijn graad in de experimentele psychologie onder J.R. Angell en promoveerde in 1903 Cum Laude aan de universiteit van Chicago en werkte daar vijf jaar als assistent onder Angell.
In 1880 besloot William James een boek over psychologie te gaan schrijven, wat in 1890 als een veelzijdig en monumentaal werk werd gepubliceerd als: "The Principles of Psychology" Dit werk was uniek voor zijn tijd en een fundament voor het functionalisme binnen de psychologie en nog steeds interessant om te lezen. Het bracht verbanden tot stand tussen de mentale wetenschappen en de biologie, behandelde denken en kennis als instrumenten in de strijd om te overleven, maar maakte ook gebruik van de psychofysica en verdedigde de mens met zijn eigen 'vrije wil'.
