Pierewaaien (Quiz)

Achter alledaagse woorden gaat vaak een boeiende en onverwachte herkomst schuil. Weet u bijvoorbeeld welke woorden verborgen zitten in orang-oetan, akkefietje en kuieren? En uit welke taal griep, zebra en pierewaaien oorspronkelijk komen? Ook veelgebruikte uitdrukkingen hebben vaak een bijzondere etymologie. Wat doe je eigenlijk als je botje bij botje legt en wat zijn luren in de uitdrukking iemand in de luren leggen? De taaladviseurs van het Genootschap Onze Taal hebben in 1998, 1999 en 2000 voor het dagblad De Gelderlander een etymologiequiz met meerkeuzevragen gemaakt. In dit boek zijn 350 van die vragen, elk met drie antwoordmogelijkheden, gebundeld. De foute antwoorden zijn vaak net zo geloofwaardig als de juiste (en soms zelfs geloofwaardiger), zodat een boek vol verrassende valkuilen is ontstaan. Met Pierewaaien kunt u uw kennis testen van de herkomst van woorden en uitdrukkingen. Maar u kunt het ook zien als een leerzame en vermakelijke tocht door de rijke wereld van de etymologie.

De tekst behandelt de etymologie, oftewel de herkomst van woorden. Woorden ondergaan in de loop der tijd veranderingen in vorm en betekenis, worden overgenomen door andere talen en evolueren soms onverwacht. Er zijn twee hoofdcategorieën van woorden: erfwoorden, die teruggaan tot de tijd van de Germaanse en Indo-Europese talen, en leenwoorden, die zijn overgenomen uit andere talen. Verwante talen omvatten onder andere Germaanse en Indo-Europese talen, zoals Grieks, Keltische talen, Latijn, Romaanse talen, Litouws, (Oud)indisch, Perzisch en Slavische talen. Deze gemeenschappelijke oorsprong maakt deze talen verwant aan het Nederlands, hoewel vorm- en betekenisveranderingen de verwantschap soms minder duidelijk maken.

De tekst illustreert het verschil tussen interne en nabije etymologie, gericht op de ontwikkeling binnen de eigen taal en directe verwanten, en verre etymologie, gericht op de oorsprong van woorden in oudere talen. Voorbeelden worden gegeven, zoals "gast" dat verwant is aan Latijn "hostis" en "ansjovis" dat teruggaat op Grieks "aphuè". Ten slotte wordt benadrukt dat sommige leenwoorden uit onverwachte bronnen afkomstig zijn, zoals het Hindi voor "jungle" en "shampoo", die via het Engels in het Nederlands zijn beland. De auteur van de inleding, Nicoline van der Sijs, is een etymoloog.

Gedigitaliseerd door Marijke Verstege.