Paul van Tongeren

emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek RU Nijmegen en KU Leuven

Gepubliceerd op 14-01-2015

Wijsgerige Ethiek

betekenis & definitie

Wijsgerige ethiek is een onderdeel van de filosofie (of ‘wijsbegeerte’) waarin theorieën worden ontwikkeld over de morele kwaliteit van menselijk handelen of menselijk leven.

Morele kwaliteit is die kwaliteit omwille waarvan het handelen rechtvaardig of juist, of het leven goed of zinvol wordt genoemd. (Morele diskwaliteit, of gebrek aan morele kwaliteit maakt daarentegen handelen onrechtvaardig of het leven slecht). Ethische theorieën leggen uit waarin die juistheid of goedheid bestaat en hoe die verantwoord of beargumenteerd kunnen worden. Globaal zijn er vier typen van dergelijke theorieën: volgens het utilitarisme is handelen juist in de mate waarin het bijdraagt aan meer geluk voor meer mensen; volgens contract-theorieën is handelen juist wanneer het tegenover alle belanghebbenden kan worden verantwoord; volgens de plichts-ethiek is handelen juist wanneer het uitvoering geeft aan de plicht die met de redelijkheid van de mens gegeven is, namelijk zo te handelen dat elk redelijk wezen geacht kan worden daarmee in te stemmen; de deugdethiek richt zich niet zozeer op het handelen maar meer op disposities, houdingen of karaktertrekken; die zijn goed (of ‘deugdelijk’) in de mate waarin ze een mens en de gemeenschap waarvan hij deel uitmaakt gelukkig maken. Morele kwaliteit kan niet empirisch aangetoond worden, maar wordt ervaren door mensen die een morele interesse hebben. Ethische theorieën vormen kaders waarin die ervaringen op samenhangende wijze kunnen worden geïnterpreteerd.